جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

قبض و بسط عرفاني، منشأ قرآني دارد و تا قرن هشتم هجري قمري در متون آموزشي صوفيه محل بحث بوده است. غالب مولفان اين منابع معتقدند که قبض و بسط از جانب حق بر قلب سالک وارد مي شود و از جمله احوال به شمار مي رود. در اين پژوهش، سعي شده است تا ضمن نشان دادن سير تحول تاريخي قبض و بسط در متون آموزشي صوفيه به بررسي موارد تشابه، اختلاف و مساله تاثير و تاثر و طرح ديدگاه هاي ممتاز و شاخص راجع به قبض و بسط بر پايه روش شناسي عرفان تطبيقي پرداخته شود. پرسش اصلي تحقيق اين است که قبض و بسط در سير تحول تاريخي شان در متون آموزشي صوفيه، چقدر از معاني قاموسي خود فاصله گرفته و زمينه هاي معنايي و دلالت هاي مفهومي آن ها چگونه گسترش و تغيير يافته است؟ با توجه به بسامد بالاي کاربرد اصطلاحات قبض و بسط در ادبيات عرفاني فارسي، پژوهش حاضر موجب خواهد شد تا هنگام خوانش متون عرفاني، تاويل ها و تحليل هاي درستي از ديدگاه ها و سخنان موجود در آن ها انجام گيرد.

این مقاله بر آن است تا به کشف این نکته دست یابد که قائم مقام فراهانی علاوه بر پیروزی از سبک نثر گلستان سعدی آیا به آثار شعری او نیز نظر داشته است یا نه؟ پس از بررسی کامل نامه های قائم مقام و آثار سعدی این نتیجه به دست آمد که قائم مقام هرجا لازم دانسته از شعر بزرگان ادب فارسی برای غنا و استحکام کلامش بهره جسته است. از جمله آن شاعران می توان رودکی، فردوسی، ناصرخسرو، انوری، خاقانی، نظامی، مولوی، سعدی و حافظ را نام برد.بی گمان، تاثیر سعدی در سخن قائم مقام از دیگر شاعران بیشتر و نمایان تر است. بدیهی است هم سبک نثر سعدی و هم شیوه های عمومی بیان او همچون سادگی، روانی و خوش آهنگی در سخن قائم مقام تاثیر گذاشته است. به هر روی هرچند سعدی از نظر زمانی با قائم مقام قرنها فاصله داشته، ولی مقبولیت همگانی سخن سعدی نیز در این اقبال و روی آوردن قائم مقام به آثار شیخ، بی تاثیر نبوده است.