جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از موضوعات مهم در شناخت توانمندی های انسانی از بعد روان شناختی عرفان و حالات عرفانی است. مکاتب مختلف روان شناسی کوشیده اند چگونگی وقوع آن ها را بر اساس آموزه های خود تفسیر و تبیین نمایند. بی گمان دو مساله در این باره اهمیت فزایندهای دارد: نخست این که سیر تحول این تبیین ها و تفسیرها چگونه بوده است و دیگر این که چه عامل یا عواملی سبب ایجاد تجربه های عرفانی در انسان می شوند.در نوشتار حاضر برای پاسخ گویی به مسایل مذکور، مهم ترین دیدگاه های روان شناختی درباره تجربیات عرفانی از نظر ویلیام جیمز گرفته تا دیدگاه های مربوط به مکتب روان تحلیلگری (با تاکید بر نظریه فروید و نظریه یونگ)، مکتب انسان گرا یا فرافردی (با تاکید بر نظریه آبراهام مزلو و کارل راجرز) و در نهایت، آخرین دیدگاه های موجود در این باره (یعنی نظریات کلاویتو، گازا نیگا، ....) مورد بررسی قرار گرفته است. این نوشتار، مسیر دیدگاه های یاد شده را از نفی حالات و تجربه های عرفانی در نظریه فروید تا نقش کهن الگوها و عوامل درون زاد در ایجاد این حالات و تجربه ها در نظریه یونگ و تاثیر عوامل فرهنگی بر این امر در نظریه مزلو و راجرز و سرانجام نحوه دخالت سیستم عصبی انسان را در این باره در نظریه های جدیدتر نشان می دهد.

اصطلاح تجربه دینی را نخستین بار شلایر ماخر، در قرن هجدهم، در غرب به کار برد. این اصطلاح انواع مختلف تجربه های دینی (تجربه شبه حسی، تجربه وحیانی، تجربه احیاگر، تجربه عرفانی، تجربه ربانی یا قدسی، و تجربه تفسیری) را فرا می گیرد. تجربه تفسیری تجربه ای است که دینی بودن آن به واسطه برداشت دینی از رویدادی است که شخص صاحب تجربه بر اثر اعتقادات دینی خود به آن می رسد و پس از روبه روشدن با آن، آن را با چهارچوب شناختی دینی خود تفسیر و تبیین می کند.تجارب تفسیری رایج میان شیعیان ایران شامل دعای شخصی، استخاره، رویای صادقه، پیامدهای لقمه حلال، و چشم زخم می شود. هدف این جستار شناخت انواع دین داری و تجارب دینی شیعیان ایران و بررسی تاثیر تجربه تفسیری در حیات اجتماعی و فردی آن هاست.این مقاله ضمن تبیین مبانی نظری تجربه های دینی، به بررسی زمینه ها، گونه ها، و میزان باور و پای بندی مردم کاشان به دعا، استخاره، رویای صادقه، و چشم زخم پرداخته است. نتایج این تحقیق، با نمونه آماری 362 نفر، نشان داد که زنان از بین تجارب مذکور به دعا و رویای صادقه بیش تر از مردان اعتقاد دارند، ولی اعتقاد زنان و مردان به استخاره و لقمه حلال تفاوتی با هم ندارد. همچنین بین بالارفتن تحصیلات و باورهای مذکور رابطه معکوسی برقرار است.