جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اندیشمندان در مورد شیوه تفسیری المیزان بر سه مساله اتفاق نظر دارند: اول این که؛ علامه کاری بزرگ انجام داده است، دوم این که؛ المیزان روشمند است و سوم آن که؛ آرا مختلف تفسیری، روایی، لغوی و فلسفی از ترازوی نقد ایشان گذشته است. اما، کدام روش است که این هر سه را در بردارد؟ این نوشتار سعی در معرفی این روش و پیامدهای مثبت آن را در زمان علامه و پس از آن را دارد. علامه با استفاده از ادله لفظی و معنوی، چند رای تفسیری، روایی، لغوی را نادرست یا باطل اعلام نموده و در مواردی خواننده را به سمت رای صحیح سوق می دهد. این ویژگی سبب شده تا در «تمیز معنا» در مسیر انحرافی وارد نشده و مسیر صعودی معنای آیه مشخص شود. او در بسیاری موارد احتیاط نموده و نظر قطعی را اعلام نمی نماید، بلکه فقط تلاش نموده تا از نزول سطح فهم مخاطب به معانی نادرست جلوگیری نماید. این روش را «تنزیه معنا» نام گذاری نموده و در این نوشتار سعی داریم روش شناسی المیزان را با رویکرد «تنزیه معنا» در «سوره النجم» نشان دهیم. روش تنزیه معنا از دو جنبه قابل بررسی است: یکی تعیین مصادیق و از آن مهم تر فرهنگ «تنزیه معنا» است. از دیگر ویژگیهای روش «تنزیه معنا» جلوگیری از تشتت ذهن، جمع دلالی برخی روایات و آموزش نوعی روش در معناشناسی واژگان یعنی «فقه اللغه» می باشد.

در معادل سازی واژه های قرآنی، مراجعه به قاموس ها و کتب وجوه معنا گاهی مخاطب را از مفهوم اصلی واژه دور می سازد. از سوی دیگر، ارجاع ترجمه واژه، به واژه های مجاور یا مترادف، این مساله را شدت می بخشد. واژه های «إجتبا»، «إصطفا»، «إختیار»، «إصطناع» و «إتخاذ» از این قسم هستند که به دلیل نزدیک بودن دایره معنایی غالبا یکسان ترجمه می شوند، درحالی که می دانیم، هر واژه دارای بار معنایی مخصوص به خود می باشد. این نوشتار، تلاش می کند با استفاده از کاربرد آیات و تفاسیر، به مفهوم اصطفا و از آنجا به ترجمه مناسبی برای این واژه دست یابد، به گونه ای که، در همه کاربردها صدق کند و در خور شان آیات باشد و در عین حال، مرز آن با واژه های نزدیک مشخص باشد. برای دست یابی به این منظور، ابتدا آرا متقدمین در معنا و تفسیر «اصطفا» نقل شده و آنگاه به تنزیه معنای آن پرداخته شده است. در ادامه سیر «مصطفوین» در گذر زمان و درجات معنای «إصطفا» آورده شده است.

قرآن کریم شامل مفاهیم عظیمی می باشد و فهم بشر از آنها دارای مراتب است؛ اما خود مفاهیم، نسبی نیستند. با این همه، گاه مفاهیم عظیم قرآنی به عمد یا غیر عمد تا حد ابتدایی خود، خفیف شمرده شده و سطحی ترجمه می شوند؛ درحالی که بی توجهی به درجات معنای واژه در قرآن کریم، برخی مباحث اعتقادی مستخرج از آیات قرآن را دست خوش خطر جدی می سازد. از این رو، نیاز است تا برخی معانی در هم تنیده واژه های اعتقادی قرآن، بازنگری و در طبقات مختلف معنایی چیده شوند. این نوشتار برآنست نمونه ای از این آسیب ها را با تکیه بر واژه «وحی»، مورد بررسی قرار دهد و با طرح روش «درجات معنا»، پیامدهای مثبت آن را ارزیابی کند. «درجات معنا» نشان می دهد که وجوه معنای وحی ـ وحی و الهام ـ در حقیقت درجات آن به شمار می روند. این جستجوی جایگاه حقیقی و رتبه بندی معنای واژه از درون قرآن و روایات، می تواند از منظری نو به معنای واژه های قرآنی بنگرد.