جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

حافظ، گوته و پوشکین با این که از نظر زمانی و مکانی فاصله زیادی با یکدیگر دارند، جهان بینی و اندیشه وری آنان همسانیهایی با یکدیگر دارد، بویژه در موضاعاتی همچون ستیز با فرمانروایان، عشق، آزادیخواهی و ...اگر حافظ شوریده سری مضطرت حال و سرگردان است، گوته نیز مردی است که در روزگارش روی به آینده داشت و طبیعت در وجود او صادقانه تر و ناب تر از هر کس دیگری تجلی کرده بود، همان گونه که پوشکین نویسنده ای بی آرام و قرار و نوپردازی سنت شکن بود.جهان بینی حافظ بر پایه عشق استوار است، و حاصل این عشق رهایی از بند خویش است. حافظ بازتاب تمام ناتوانی ها و عظمت انسانیت را در شعر خویش به تماشا می گذارد، از این رو پیام او پیام عشق است. عشق در اندیشه حافظ فشرده ای است از تمام انسانیت.در سروده های پوشکین نیز افزون بر زیبایی و استواری، دردی است که تا ژرفای روح انسان نفوذ می کند و گوته با تکیه بر هوش شاعرانه اش هر آنچه را که دل و جان را از آن خود می کند، بدل به شعر می کرد تا دریافتش را از چیزهای بیرونی بپالاید و تسلایی درونی فراهم آورد.طنز پوشکین، چونان طنز حافظ ژرف، معنی دار و بسیار موجز است. سیلاب شعرها زیر قلم او فشرده می شوند و این خوذ یکی دیگر از رازهای ماندگاری و جاودانگی اوست. او در برابر پیکره آزادی، ستم را قربانی می کند.عدم گرایش حافظ، گوته و پوشکین به رسوایان تاریخ و اعاده حیثیت هنرمندانه آنان از برخی شخصیت ها جایگاه ویژه ای به شعر آنان بخشیده است.

کیهان شگرف اسطوره ها چنان بشکوه، سترگ، پیچیده، رمزواره و رازآموز است که آدمی را نه تنها به همراه خویش به ژرفای تاریخ و یادمان های قومی می برد، بلکه او را چنان شگفت زده می سازد که گویی در پهنه پندارهای زرین خویشتن با خود واگویه می کند که آیا به راستی من که هستم، از تبار آبم، یا از دودمان آفتاب؟ آدمی که گفته می شود نیمی اهورایی و نیمی اهریمنی است، شگفتی اش آن گاه فزونی می یابد که درمی یابد یادمان های دودمان اش، آفتاب را پسر اهورا و آب را دختر اهورا انگاشته اند، و از آن شگرف تر آن که گاه گفته شده است از پیوند آب و آفتاب، اورمزد پدید آمده است. پس در این میان اهریمن در کجا خواهد ایستاد. بر رواق این ایوان نه تو کلک جادوی زمان چه نقشی برآورده است، آیا با درنگریستن به سروده های تنی چند از شاعران این روزگار برای این پرسش پاسخی درخور خواهیم یافت؟

بررسی عرفان تطبیقی و بازتاب اندیشه های عرفان ایران در دیگر فرهنگها زمینه ای را فراهم می آورد که از رهگذر آن می توان بنیان باورهای عرفان شرقی و پدیده های نمادین فرهنگ ایرانی را که در قرون وسطی و پیش از آن برعرفان مسیحیت سایه افکنده باز شناخت. بیشتر این باورها را از چشم انداز آشنایی مغرب زمین با پیشینه های فرهنگ و اساطیر ایرانی،‌ آیین مانی، زرتشت، اسلام و سرانجام دیدگاههای شیخ اشراق می توان کاوید. پدیده ای که در فرهنگ مغرب زمین ریشه دوانیده و با بنیان روحی و اندیشه های آنان سخت گره خورده است، به ویژه دیدگاههای شیخ شهاب الدین سهروردی در قصه «غربت غریبه» که همانندیهایی با داستان «گرال» در ادبیات عرفانی مغرب زمین دارد، بسی شگرف و شورانگیز است.