جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پروین اعتصامی، فرهیخته دخت یوسف اعتصام الملک آشتیانی، بانوی اول شعر فارسی و از چهره های جاویدان ادب ایران زمین است، سخنش در عین سادگی، تحسین برانگیز است، رسالت و اصالت، دو اصل اجتناب ناپذیر او در کار شاعری است، پروین هیچ گاه از سر تفنن شعر نمی گوید، زبان پخته و بیان سخته خویش را در قالب شیواترین سروده ها و به منظور اشاعه ناب ترین احساسات بشری به کار گرفته و عمر کوتاه خویش را سخاوتمندانه در راه اعتلای انسان و گسترش انسانیت به پایان رسانده است.در این مقاله، سعی شده، بدون هیچ گونه پیش داوری و اغلب با تکیه به سخن شاعر، بن مایه واقعی شعرش شناسایی و به صورتی مستند معرفی گردد. امید که تلاش ناچیز حقیر در تحلیل بنیادین شعر و شخصیت پروین راه گشا باشد.

مذهب تصوف که ابتدا در بغداد و عراق آشکار گردید و بزرگانی همچون حسین بن منصور حلاج، جنید بغدادی و شبلی در این طریقه ظهور کردند، بعدها بخصوص پس از انقراض غزنویان و روی کار آمدن سلجوقیان، در خراسان فرصت ظهور پیدا کرد، و افرادی چون ابوالحسن خرقانی، شیخ ابوالقاسم قشیری و ابوسعید ابوالخیر در این طریقه پدید آمدند و به مرور بازار متصوفه گرم شد به گونه ای که مقارن حمله مغول، رونق این طریقه در خراسان کمتر از عراق و شام نبود. مخصوصا با ظهور شیخ نجم الدین کبری بنیان گذار طریقه کبرویه، جانی تازه در کالبد این فرقه دمیده شد و خراسان و خوارزم، مقصد و ملجا اهل معرفت گردید و شوریدگانی از بلاد دور و نزدیک روی بر آستان شیخ نهادند و پس از تلمذ در محضر نجم الدین به مثابه سفیرانی راستین، عهده دار اشاعه تعلیمات او در دیگر ممالک شدند. این جانب در این نوشته بر آنم پس از معرفی مختصر نجم الدین کبری از کسانی که به نوعی با او مرتبط بوده اند سخن به میان آورم. برخی سمت استادی داشته و تعداد کثیری نیز به عنوان شاگردان و مریدان شیخ از محضر او کسب فیض کرده اند.

فرهنگ عامه، بخصوص ادبیات شفاهی در حقیقت تاریخ حیات واقعی، اما نانوشته گذشتگان ماست که نسل به نسل و سینه به سینه به روزگار ما رسیده، این گنجینه ارزشمند و در عین حال تجدید ناپذیر، امروزه در مواجهه با مظاهر شگرف تمدن جدید، بسیار آسیب پذیر و شکننده می نماید و بر ماست که ضمن شناخت، گردآوری و معرفی این بخش از میراث معنوی سرزمین مان تا حد امکان به ماندگاری آن کمک کنیم.حقیر در این مقاله تنها به بازشناسی و بیان ویژگی های بخش کوچکی از فرهنگ عامه، یعنی دوبیتی های عامیانه یا ترانه خواهم پرداخت، امید که گامی باشد هر چند کوچک، در پاس داشت این قسمت از گنجینه بی بدیل و گرانقدر ادبیات شفاهی ایران زمین.