جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده فارسی: فاصله سنی زوجین بر باروری، تنظیم خانواده، رضایت از زندگی زناشویی، طلاق و بیوگی تاثیرگذار می باشد. با توجه به فاصله سنی نسبتا بالای زوجین در استان اردبیل، این مقاله با استفاده از داده های سرشماری 1385 به بررسی عوامل اجتماعی و جمعیتی موثر بر فاصله سنی زوجین در میان زنان 49-15 ساله استان اردبیل پرداخته است. میانگین فاصله سنی زوجین در حدود 5 سال بود و در حدود 80 درصد از ازدواج ها، زنان از شوهران خود جوان تر بودند. سن، تحصیلات، محل سکونت، وضعیت اشتغال، مهاجرت، و ازدواج مجدد دارای رابطه معنی دار با متغیر وابسته بودند. این روابط می توانند با توجه به تحولات اقتصادی، اجتماعی و جمعیتی تبیین شوند.

زنان در سیاستهای کنترل جمعیت و تنظیم خانواده جزء گروه های هدف اصلی به حساب می آیند؛ به ویژه در برنامه های کنترل باروری و موالید این امر اهمیت بیشتری دارد. در طی اجرای برنامه های کنترل جمعیت در ایران در دهه 70 بیشترین برنامه ها معطوف به زنان بود. سیاست کنترل موالید در ایران توانست سطح باروری را به سطح جایگزین و زیرجایگزین برساند و به این وسیله ایران در همه مناطق شهری و روستایی انتقال باروری را تجربه کرد. اینکه زنان کم فرزندی را چگونه درک و تفسیر می کنند و چه شرایطی را در این نوع کنش خود دخیل می دانند جای تامل است. این مطالعه سعی دارد به بازسازی معنایی کم فرزندی در میان زنان کرد در یکی از شهرهای استان کردستان یعنی شهر سقز بپردازد. با استفاده از رویکرد روش شناختی کیفی و روش نظریه زمینه ای داده ها گردآوری، تجزیه و تحلیل و تفسیر شده اند. این مقاله نشان می دهد که خودحمایتی مهم ترین مقوله و معنای بی ذهنیتی زنان در استدلال برای کم فرزندآوریشان است. یعنی پیش فرض اساسی در کنش کم فرزندآوری زنان در این منطقه حمایت از خود جسمانی، اجتماعی و روانی است.

تفاوت سنی در آمادگی بیولوژیکی بین زنان و مردان، خود می توان تفاوت سنی زوجین را موجب شود. علاوه بر آن، قواعد اجتماعی ناظر بر ازدواج نیز می توانند در افزایش یا کاهش اختلاف سنی زوجین تاثیرگذار باشند. تفاوت سنی زوجین عوامل نظیر ثبات رابطه زناشویی، رضایت ازدواجی و تعداد فرزندان مورد علاقه را تحت تاثیر قرار  می دهد. بنابراین تبیین علل موثر بر تفاوت سنی زوجین می تواند با توجه به تبعات اجتماعی و جمعیتی آن حایز اهمیت باشد. این مقاله با استفاده از داده های طرح «آمارگیری از خصوصیات اجتماعی – اقتصادی خانوار» مرکز آمار ایران در سال 1380، میزان و عوامل موثر بر تفاوت سنی زوجین را مورد بررسی قرار میدهد. در بیش از 85 درصد ازدواج ها، تفاوت سن ازدواج به نفع مردان (سن بالاتر شوهران نسبت به زنان) می باشد. میانگین تفاوت سن زوجین با سن، شهرنشینی، میزان تحصیلات مردان، با سوادی زنان و تفاوت تحصیلی زوجین (به نفع مردان) ارتباط مستقیم دارد. فعالیت زنان در خارج از خانه، انتخاب آزادانه تر همسر توسط زنان و سن زنان رابطه معکوسی را با تفاوت سن زوجین نشان می دهد. میزان تحصیلات زنان ب تفاوت سنی زوجین دارای رابطه طاقی شکل بوده و در سطوح متوسط تحصیلی این تفاوت به حداکثر می رسد. در تحلیل چند متغیره، تمامی این عوامل اثر خود را از دست می دهند و این وضعیت پایداری هنجار بزرگ تر بودن شوهران را در ورای تفاوت های اقتصادی اجتماعی نمایان می سازد.

ایران یکی از مهم ترین کشورهای پذیرای مهاجران و پناهندگان افغانی است. با توجه به سابقه طولانی مهاجرت افغان ها به ایران و تعداد قابل توجه آن ها، بررسی تغییر در وضعیت افغان ها در ایران از اهمیت خاصی برخوردار است. این مقاله بر آن است تا با استفاده از داده های دو طرح آمایش و بررسی نمونه ای سال 1384، وضعیت اقتصادی، اجتماعی و جمعیتی مهاجران افغانی را با توجه به مهاجرت آن ها به ایران بررسی کند. در این بررسی از فرضیه ها و نظریات مختلفی استفاده شده که مهم ترین آن ها فرضیه انطباق است. بر اساس این فرضیه هرچه مهاجران ارتباط بیشتری با جامعه مقصد داشته باشند، وضعیت آن ها به جامعه مقصد شبیه تر خواهد بود. یافته ها بهبود وضعیت مهاجران، به ویژه در زمینه های آموزش، مهارت و بهداشت را منعکس می کنند. تفاوت نسلی قابل توجهی (وضعیت بهتر نسل دوم)، در این بهره مندی وجود دارد. در مقابل، انطباق مهاجران با جامعه مقصد در بعضی جنبه ها نظیر اشتغال، ضعیف بوده است. این وضعیت به ناهماهنگی همانندی با جامعه مقصد منجر شده است. ویژگی های مهاجران، تجربه زندگی در ایران و نگرش جامعه مقصد، می توانند تبیین گر این وضعیت باشند. با توجه به تبعات متفاوت این وضعیت برای مهاجران و جوامع مبدا و مقصد، تدوین راهکارهای سیاستی مناسب ضروری است.

در این مقاله تلاش شده روند تغییرات برخی از شاخص های عمده نظام مهاجرت بین منطقه ای (بین استانی) با استفاده از مدل مفهومی ساختار مکانی مهاجرت های داخلی و نظریه انتقال تحرکی زلینسکی طی دوره سی ساله (1355-1385) مورد بررسی قرار گیرد. پس از معرفی پنج بعد اساسی نظام مهاجرت های داخلی یعنی: شدت، اثر، پیوستگی، تمرکزگرایی و فاصله مهاجرتی، برخی از سنجه های مهم آنها محاسبه و روندهای کلی آنها طی سه دهه گذشته ترسیم و تحلیل شده است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که طی سه دهه گذشته میزان ناخالص تجدید مهاجرت و نیز شاخص اثربخشی مهاجرت ها در بازتوزیع جمعیت کاهش اساسی داشته اند. از سوی دیگر در حالی که نظام مهاجرت بین منطقه ای از پیوستگی مهاجرتی بیشتری برخوردار شده، تمرکزگرایی در نظام مهاجرتی به شدت کاهش یافته است. به علاوه نوعی الگوی نسبتا پایدار از نظر شاخص های فاصله در نظام مهاجرتی مشاهده شد. تغییرات مولفه هایی چون نابرابری های درآمدی بین منطقه ای و درون منطقه ای، افزایش امکانات ارتباطات بین منطقه ای و نیز حجم و رشد جمعیت مناطق در شکل دهی به تغییرات نظام مهاجرتی نقش اساسی و مهمی داشته اند. هم چنین روند تغییرات نظام مهاجرت بین منطقه ای با قضایای مفهومی و فرضیات نظریه انتقال تحرک زلینسکی تطابق و سازگاری دارد.

بنیان این پژوهش نتایج مطالعاتی است که در مورد انتقال باروری در ایران انجام شده مبنی بر این که انتقال باروری در ایران اتفاق افتاده و این جامعه در حال حاضر در مرحله پایانی آن قرار دارد و در حال تجربه باروری در سطح جایگزین و زیر آن است. این پژوهش پدیده کم فرزندآوری را در یکی از مناطقی که بیش از یک دهه است آن را تجربه می کند، مطالعه می نماید و با رویکردی کیفی درصدد فهم نظام معنایی موجود در شهر سقز در استان کردستان پیرامون پدیده کم فرزندآوری است. رویکرد پارادایمیک این مطالعه رویکرد بر ساختگرایی تفسیری و روش شناسی متناظر با آن کیفی است که روش نظریه زمینه ای برای گردآوری، تحلیل و تفسیر داده ها مورد استفاده قرار گرفته است. یافته های این پژوهش نشان داده است که کم فرزندآوری در این جامعه به عنوان یک کنش اجتماعی معنادار از رواج و شیوع گسترده ای برخوردار است و در قالب نوعی گفتمان بر نظام معنایی و کنشی افراد و خانواده ها حاکم است. برآیند کلیه مفاهیم و مقولات به دست آمده از این مطالعه یک مقوله هسته دو وجهی به نام کم فرزندآوری به مثابه قاعده مندسازی / ارتقا سوژه است که بازنمای وضعیت حاکم بر این جامعه در حیطه فرزندآوری است.