جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مقاله حاضر در نظر دارد تا به بررسی جایگاه و اهمیت خیال و همچنین تاثیر آن بر چهره نگاری در نقاشی ایرانی بپردازد. در این مقاله سعی بر آن است تا با بهره گیری از تفکر و نگرش عرفانی ایرانی و استفاده از آثار منظوم ادبیات پارسی و تطبیق آن با عناصر مورد اشاره در نقاشی ایرانی، تحلیلی بینامتنی ارائه گردد. در هر بخش نیز مستندات تصویری از مکاتب مختلف نقاشی ایرانی ارائه شده است تا به روشن شدن این امر که هنر تصویرگری ایران همواره و در طول تاریخ خود بهره مند از عنصر خیال بوده و با توسل به این تفکر خالق جهانی مثالی شده است، کمک نماید. بدین منظور در بخش نخست به خیال و جایگاه آن در نقاشی ایرانی پرداخته شده و در بخش های دیگر مقاله عناصر خیالی و مثالی ادبیات با چهره نگاری نقاشی ایرانی تطبیق یافته است. نتیجه حاصل از تحقیق آنکه، نقاشی ایرانی با بهره گیری از نمادها و نشانه های نهادینه شده در ادبیات منظوم که برآمده از نگرش خیال محور شاعران بوده به خلق انسان آرمانی و مثالی خود پرداخته، چنانکه این مشخصه را تا نقاشی نیمه نخست قاجار در سده سیزدهم هجری قمری به وضوح می توان شاهد بود.

نگارگری ایرانی دارای ویژگی های بصری بسیاری است. فضا نیز یکی از ویژگی های مهم و درخور توجه در این هنر است. هنرمند ایرانی برای خلق این فضا، از تمهیدات بصری گوناگونی بهره جسته است تا به نتیجه مورد نظر خود برسد. در این مقاله سعی شده است تا علاوه بر بررسی و معرفی فضای مثالی و چگونگی ایجاد آن، به انواع دیگری از فضا و حضور آن ها در مکتب نگارگری «هرات» با تاکید بر منتخبی از آثار کمال الدین بهزاد پرداخته شود. در این دوره، اجتناب از قرینه سازی محض به نگارگر امکان می دهد که فضاهای مختلف را مجسم و تصویر کند. در آثار هنرمندان این دوره از جمله کمال الدین بهزاد، فضا، هم دو بعدی است و هم عمق دارد؛ هم یکپارچه است و هم ناپیوسته. هر بخش فضا، مکان وقوع رویدادهای خاص و غالبا مستقل است. در آثار انتخابی، به ایجاد انواع فضا با خطوط و سطوح رنگی که در کنار هم قرار گرفته اند و دارای جنبه های بیانگرا و عاطفی هستند، اشاره شده است. در آثار این دوره، فضا و ترکیب بندی هایی متشکل از عناصر مورب و دایره وار دیده می شود. مباحث با معرفی مکتب هرات و تعریفی کلی از فضا شروع می شود و در ادامه به بررسی فضا و انواع آن در آثار انتخابی از بهزاد، می پردازد.اهداف مقاله1- چگونگی بهره گیری و درک هر چه بهتر نگارگری ایرانی، با شناخت فضا و انواع آن.2- چگونگی دستیابی هنرمند ایرانی به خلق فضای خیال انگیز.سوالات مقاله1- هنرمند ایرانی چگونه به فضا و خلق آن در آثارش اهمیت داده است؟2- چرا فضای غالب در آثار نگارگری ایرانی، فضای مثالی و ملکوتی است؟