جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

صاحب نظرانی که هنرها و صنایع ایران را موضوع تحقیق قرار داده اند، از «انقلاب صنعتی» به عنوان فصل تغییر در نگاه انسان به امور مختلف مادی و فرهنگی نام برده اند؛ دورانی که در آن زمینه ظهور مجموعه گسترده ای از اختراعات، اکتشافات، ابداعات و ابتکارات فراهم آمد، و در نتیجه، حجم انبوهی از کالاهای تولیدی سرزمین های غربی روانه بازارهایی شد که تا آن زمان کالاهای مورد نیاز مردم را به روش سنتی تامین می نمودند. این که ظهور این پدیده تا چه میزان هنرها و صنایع ایران را تحت تاثیر قرار داده، پرسشی است که در پژوهش حاضر تلاش گردیده به اختصار بدان پاسخ گفته شود. نتایج مطالعات حاضر بر روی هنرهای سنتی و صنایع دستی ایران، در دو مقطع زمانی مقدم و موخر بر انقلاب صنعتی روشن ساخت که در این ره گذر چند وضعیت کلی برای صنایع دستی ایران پیش آمد: گروهی از آن ها دچار استحاله گشتند و به طور کلی به صورت مدرن تولید شدند؛ دسته ای دیگر بیش از پیش در عرصه رقابت تاختند و پررونق و مقتدرانه به حرکت خود ادامه دادند؛ شماری به فراموشی سپرده شدند و از ادامه حیات باز ماندند؛ تعدادی با کم رونقی مواجه شدند؛ برخی نیز با حفظ اصالت و سنت، تغییراتی پذیرفتند و به بقای خود ادامه دادند.

در تاریخ ایران پس از اسلام، عصر صفوی به لحاظ تحولات مهم سیاسی - اجتماعی نقطه عطفی محسوب می شود که با حکومت انقلابی شاه اسماعیل صفوی آغاز می گردد. نگارگری صفویه نیز مانند سایر شاخه های هنری از این تاثیر بر کنار نماند و شاید بیش از شاخه های دیگر بتوان نشانه های تحولات اجتماعی را در آن مشاهده نمود. در این نوشتار با نگاهی به چند و چون این تاثیرگذاری، سعی گردیده تا تحولات نگارگری عصر صفوی به موازات تحولات اجتماعی آن مورد بحث و بررسی قرار گیرد. یکی از این رویدادهای قابل توجه، گسترش رابطه با اروپاییان است که نمود آن بیش از هر پدیده هنری در نگارگری قابل مشاهده و اندازه گیری است. ارتباط مستقیم با اروپاییانی که به ایران می آمدند، آثار هنری وارداتی از اروپا و هنرمندان اروپایی ساکن در ایران همگی زمینه شکل گیری سبک جدیدی در نقاشی ایرانی را فراهم آورد. مضافا، تحولات درونی نگارگری نیز، همچون مستقل شدن نقاشی از کتابت و واقع گرایی، روند تغییر در نقاشی ایرانی را تسریع نمود. در واقع، تغییرات ایجاد شده در نگارگری صفوی دو روند موازی بودند که اولی درونی و در ادامه سیر کند و طبیعی تحول نگارگری ایران و دیگری سریع و انقلابی و تحت تاثیر هنر اروپاییان شکل می یافت. از این میان، آن که ادامه یافت و به تدریج فراگیر شد روند دوم بود.سوالاتی که در این مقاله پاسخ داده می شود:1- تحولات نگارگری دوران صفوی تحت تاثیر چه فرآیندهای اجتماعی و فرهنگی شکل گرفت؟2- آثار هنر وارداتی اروپا و هنرمندان اروپایی چه تغییرات سبکی و تکنیکی را در نگارگری ایران عصر صفوی پدید آوردند؟اهدافی که در این مقاله مدنظر است؟1- بررسی تاثیر و تاثر تحولات سیاسی - اجتماعی عصر صفوی بر نگارگری این دوران.2- دستیابی به نوع تاثیرپذیری نگارگری ایرانی عصر صفوی از سبک ها و تکنیک های نقاشی اروپایی.روش تحقیق: تاریخی - تحلیلی

اگرچه متخصصان تاریخ هنر، سده های آغازین اسلامی در ایران را دوران «استحاله هنری» می دانند، لیکن باید اذعان داشت که محدودیت اطلاعات مرتبط با هنرها و صنایع ایران در این زمان به اندازه ای است که اظهارنظر قطعی در این خصوص را با مشکل مواجه می سازد. علیرغم تحقیقات متنوعی که به تاریخ تحولات هنر فلزکاری اختصاص یافته، ابهامات فراوانی نیز در این زمینه باقی است. نظر به ماندگاری این مواد فرهنگی و نقشی که در مطالعات باستانشناسی ایفا می نمایند، نمونه های شاخص از اشیا فلزی باقی مانده از سده های اولیه اسلامی انتخاب تا ویژگی های آن ها در تحلیل تحولات هنری و نگرش فرهنگی صنعتگران این مرز و بوم در دوران انتقال از ساسانیان به سده های اولیه اسلامی مورد استفاده قرار گیرد. اهداف مقاله:1- بررسی ویژگی های برجسته فرهنگی-هنری فلزکاری ایران در انتقال از ساسانیان به سده های اولیه اسلامی.2- بررسی میزان و چگونگی تغییرات احتمالی در دوره های مذکور.سوالات مقاله:-1 با انتقال حاکمیت ایران از ساسانیان به امرای اسلامی چه تغییراتی در جنس، فرم، تکنیک ساخت و تزیین، نقوش تزیینی و مراکز ساخت فلزکاری ایران به وجود آمده است؟-2 تغییرات احتمالی ایجاد شده در هنر فلزکاری تا چه میزان از دستورات دین جدید (اسلام) متاثر بوده است؟

مشاهده متن زرتشتیان، مسیحیان و یهودیان به عنوان «اهل کتاب» همواره در سرزمین های اسلامی و در کنار مسلمانان زیسته اند. این همزیستی از آغاز منوط به شروطی بوده که در قرارداد مربوط به «اهل ذمه» مورد پذیرش آن ها قرار گرفته است. در این قرارداد برای اقلیت ها در ایجاد فضاهای شهری و آثار معماری شروطی معین شده است. اینکه شروط قرارداد ذمه چگونه و تا چه میزان در شکل معماری و فضاهای شهرهای ایران بازتاب یافته، پرسش اصلی این تحقیق است. بنابراین، دو محله تاریخی یهودی نشین (جوباره) و مسیحی نشین (جلفا) انتخاب شده و مورد بررسی های نظام مند نگارندگان قرار گرفته است. انتخاب این دو محله به این دلیل است که از دوره صفوی تا کنون پیوسته مورد استفاده بوده و فضاهای معماری آن ها تقریبا سالم و قابل مطالعه باقی مانده است. در تحلیل داده های میدانی روشن شد که درپی افزایش قدرت فقیهان در دوره صفوی، اقلیت های ساکن در شهرهای ایران چاره ای جز اجرای شروط مطرح در قرارداد ذمه را نداشته اند. تفاوت های موجود در بافت معماری و فضای شهری دو محله جلفا و جوباره اصفهان نشان می دهد در کنار مسائل مذهبی، شرایط متفاوت سیاسی پیروان این دو مذهب سبب شده که در دوره صفوی، جوباره تنزل کند و جلفا دوره اوج خود را بگذراند. همچنین، با تیکه بر داده های تاریخی می توان گفت میزان اعمال شروط یادشده به عوامل متعددی از جمله جایگاه سیاسی یهودیان و مسیحیان و نقش حامیان بین المللی آن ها بستگی تام داشته است.