جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مکتب حدیثی قم با داشتن مشخصاتی از دیگر مکاتب حدیثی شیعه، همچون مکتب مدینه، کوفه، بغداد، ری و خراسان متمایز می نماید.کثرت محدّثان موجود در این مرکز حدیثی و اقدامات آنان در تدوین برخی از مجموعه‌های گران‌سنگ حدیثی، اهتمام شدید بر حفظ و جمع‌آوری حدیث، و پرهیز از نقل احادیث ضعیف از ویژگیهای مهّم محدّثان این حوزة حدیثی بوده است.علاوه بر آن، نصّ‌ گرایی یا اخباری‌گری یا گرایش به مکتب اهل الحدیث، و پرهیز از دخالت دادن اجتهاد و رأی در فهم و نقّادی معنای احادیث، دیدگاه خاصّ نسبت به معنای غلّو و تعیین غُلات و برخورد شدید با غُلات، از مهمترین مشخّصات آن بوده است.در دوره‌ای اکه از نیمة اوّل قرن سوم آغاز شد، قمییّن به اخراج محدّثانی که احادیث ضعیف یا غلوّ آمیز را نقل می‌کردند پرداختند.این حوزة حدیثی در دو قرن سوم و چهارم، اوج دوران نشاط و تحرّک خود را پشت سرنهاد و سرانجام با فعالیتهای شیخ مفید و سیّد مرتضی در اواخر قرن چهارم و اوایل قرن پنجم، مغلوب مکتب عقل‌گرای بغداد شد.از مهمترین محدّثان این حوزة حدیثی، علی‌بن‌بابویه قمی، و فرزندش، شیخ صدوق، محمدبن‌ولی بن الولید، محمد‌بن قولویه و فرزندش جعفر بوده‌اند.

سازمان وکالت، مجموعه ای متشکل از امامان معصوم (ع) و عده ای از پیروان نزدیک و وفادار آنان بود که با همکاری یکدیگر، تشکیلات هماهنگ و منسجمی را پدید آوردند تا با اتکاء بر آن پیشبرد اهداف دینی خود را محقق سازند. وظایف این سازمان به امور مالی منحصر نبود و وظایف سیاسی، دینی و ارشادی را نیز شامل می شد. این تشکیلات از نیمه دوم عصر امامت، یعنی از زمان امام صادق (ع) به بعد آغاز به کار نمود و رفته رفته دارای نظم و گستردگی و هماهنگی بیش تری شد و تا پایان عصر غیبت صغرا استمرار داشت. در عصر امام کاظم (ع)، این سازمان با مشکلاتی همچون دستگیری و شکنجه حضرت و برخی از وکلا مواجه شد، ولی نواحی زیرپوشش وکلا و محدوده اقتدار آنان با تشدید فعالیت ها گسترش می یافت. وکلای آن حضرت در نقاطی مثل کوفه، بغداد، مدینه، مصر و برخی نقاط دیگر به فعالیت مشغول بودند. آن حضرت با وجود حبس و فشارهای موجود، توانستند تشکیلاتی را که پدر بزرگوارشان تاسیس کرده بودند، نه تنها حفظ کنند بلکه آن را گسترش دهند. در پژوهش حاضر، جایگاه و وضعیت این سازمان در عصر امام کاظم (ع) و نیز نقش آن حضرت در حفظ و گسترش آن بررسی خواهد شد.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

بررسی تاریخ اجتماعی پیروان یک مذهب، توجه همه جانبه به زندگی و نکته های ریز دخیل در فرایند شکل گیری تاریخ آنان، از جمله نمادهای اجتماعی را طلب می کند. نمادها از مولفه های تاثیرگذار در تاریخ اجتماعی است که از عوامل گوناگون تاثیر می پذیرد. بحث و مطالعه درباره تاریخ اجتماعی شیعیان نیز از این قاعده کلی مستثنا نیست. نوشتار حاضر به برخی نمادهای زبانی در تاریخ اجتماعی شیعیان در دوره حضور معصومان (ع)، اشاره می کند. در این نوشتار به مواردی از چگونگی عملکرد و رفتار شیعیان پرداخته شده که اختصاص به آنان داشته و از باورها و عقاید آنان حکایت دارد، به گونه ای که با مشاهده این رفتار می توان باور و عملکردهای شیعی را از غیر شیعی تشخیص داد.

یکی از تکالیف شرعی که خداوند در قرآن کریم بر مسلمانان واجب کرده، پرداخت خمس است. برپایه دیدگاه اهل سنت، مصداق خمس در آیه 41 سوره انفال تنها غنایم جنگی است، اما براساس دیدگاه ائمه اطهار (ع)، مصداق خمس تنها غنایم جنگی نبوده، بلکه تمامی منافع و عواید سالیانه را شامل می شود. با توجه به اهمیت و جایگاه خمس، رسول خدا (ص) و امامان معصوم (ع) علاوه بر تبیین مصادیق خمس، برای اجرای آن نیز اهتمام ورزیده اند. طبق این دیدگاه، آن دسته از روایات معصومان (ع) که بر حلیت تصرف در مال متعلق خمس دلالت می کند ناظر به شرایط و مقطع خاص و به علت شرایط سیاسی- اقتصادی و اجتماعی بوده است. بنابراین در عصر غیبت هم وجوب پرداخت خمس همچنان باقی است. در این پژوهش تلاش شده تا با بررسی تاریخی وضعیت خمس در عصر حضور، به صورت توصیفی و تحلیلی، شبهه های تاریخی این موضوع و دیدگاه اهل سنت مورد بررسی و نقد قرار گیرد.

با رحلت غم بار رسول خدا حوادث تلخ دیگری رخ داد که نوک اصلی پیکان این حوادث متوجه اهل بیت رسول خدا بود. تجمع تعدادی از مهاجران و انصار در سقیفه، سرآغاز شکل گیری جریان انحراف مسیر خلافت بود؛ جریان اما به اینجا ختم نشد و پیامدهای آن، حتی در شکل هجوم به خانه برترین بانوی هستی و مصدومیت و سپس شهادتش بروز یافت. در فاصله اندک میان اجتماع سقیفه و شهادت حضرت فاطمه حوادثی رخ داده که مستقیم یا غیرمستقیم با شهادت آن حضرت مرتبط است. تاکنون پژوهش های متعددی در خصوص رخداد سقیفه و پیامدهای آن به نگارش درآمده، اما در این خصوص، که تاریخ و ترتیب حوادثی که منتهی به شهادت صدیقه طاهره شد، چگونه بود، اثری درخور توجه به چشم نمی خورد. با توجه به اینکه گزارش های تاریخی نیز معمولا به تاریخ دقیق حوادث یادشده نپرداخته، در این نوشتار تلاش شده است با بررسی مجموعه شواهد و قراین تاریخی روایی موجود، به تصویری دقیق و نزدیک به واقع در این باره دست یابیم.