جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هویت به معنای چیستی و کیستی است. به عبارت دیگر پرسش از چیستی و کیستی فردی و جمعی پرسش از هویت فردی و جمعی است. به راستی افراد و اجتماعات چه گونه خود را می شناسند و به دیگران می شناسانند؟ در این فرایند چه زمینه ها و عواملی مؤثرند؟ آیا تصویری که افراد و اجتماعات از خود و دیگران دارند، با واقعیت های موجود در مورد آنها مطابقت دارد؟ در این رابطه نقش صاحبان اندیشه و خرد چیست؟ آیا آنها در هویت سازی با معرفی افراد و اجتماعات به خود و دیگران نقشی دارند؟ آیا تصویری که آنها از افراد و اجتماعات و ویژگی های هویتی آنان به دست می دهند به پایندگی، رشد و ارتقای اجتماعات انجامیده یا سبب انحطاط و افول آنها شده است؟ در این میان وضعیت هویت ایرانی چه گونه است؟ ایرانیان هویت جمعی خود را چه گونه به تصویر می کشند؟ نقش روشنفکران یا صاحبان اندیشه و خرد ایرانی در ارایه ی این تصویر چه بوده است؟ روشنفکران ایرانی در هویت سازی ملی ایرانیان نقش خادم داشته اند یا خائن؟ وضعیت کنونی روشنفکری و نسبت آن با هویت سازی جمعی چه گونه است؟ اینها همه پرسش هایی هستند که پاسخ به آنها می تواند زوایایی از هویت جمعی ما و چگونگی ساخته شدن آن و نقشی را که روشنفکران در آن داشته اند، روشن سازد. فصلنامه ی مطالعات ملی، به دلیل اهمیت موضوع، چنین مباحثی را در سلسله نشست ها و میزگردهایی مورد بحث و بررسی قرار داده است. موضوع میزگرد “بررسی نقش روشنفکران ایرانی در هویت ملی ایرانیان” است.

ساختارگرایی در حوزة مطالعات اجتماعی یکی از گرایش های نظری پیچیده و با نفوذ است. بسیاری از متفکران مهم جامعه شناسی از مارکس. دورکیم، بوردیو، گیدنز و بسیاری دیگر از نظریه پردازان، دغدغه و دلمشغولی اصلی شان درگیری با ساختارگرایی و تلاش برای بسط این جریان فکری و یا رهایی از آن بوده است. هدف این نوشتار، مشارکت در ابهام زدایی از این جریان با نفوذ فکری و پرداختن به پاره ای از اصول نظری آن با ارجاع به آرای تنی چند از مهم ترین متفکران کلاسیک آن، یعنی سوسور، لِوی استروس، بارت، آلتوسر و لاکان است. مسئله اساسی در بحث، ساختارگرایی، بحث از سوژة انسانی و تقدم ساختار بر عاملیت است. نقطه مشترک همة نحله های ساختارگرایی از جمله زبان شناسی، انسان شناسی، اسطوره شناسی و مارکسیسم ساختاری، نفی سوژة انسانی و اصالت دادن به ساختار به جای عاملیت است. اما به لحاظ روش شناسی این جریان فکری، پیشاپیش بر اصول و مقدماتی استوار است که بدون پذیرفتن و به کار بستن آن در مطالعات، نمیتوان به نتایج ساختارگرایانه دستیافت. بخش های مهم این اصول، با ارجاع به آرای دو تن از مهم ترین متفکران آن، یعنی سوسور و لِوی استروس، در نوشتار حاضر بررسی شده است.