جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بحث از انسان و انسان‌شناسی قدمتی دیرینه دارد؛ زیرا انسان همواره در اندیشة شناخت ابعاد وجودی، فلسفة خلقت و جایگاه انسان در نظام هستی برای دستیابی به «چگونگی زیستن و بهتر زیستن» بوده است. از سویی فرهنگ، روش و شیوة زندگی مرسوم و عادت شده جامعه در عرصه‌های گوناگون حیات اجتماعی است و آموزه‌های اجتماعی اسلام و خصوصاً قرآن کریم در متن آیات خود مبانی و شاخصه‌های آن را معرفی نموده است. در پاسخ به این پرسش که اصول و شاخصه‌های انسان‌شناسانه‌ای که قرآن کریم برای نظام فرهنگی جامعه اسلامی معرفی می‌کند کدامند؟ باید گفت که قرآن کریم در مواجهه با انسان، جهان‌بینی قرآنی را به عنوان اصل و مبدأ حرکت وجودی انسانی تعیین نموده و فلسفة آفرینش جهان را انسان و فلسفة آفرینش انسان را یقین و قرب الهی معرفی نموده است. قرآن کریم از روح، فطرت و اختیار، به عنوان مهمترین لوازم وجودی انسان در نیل به جامعه‌ای با فرهنگ قرآنی سخن به میان آورده و روابط او را در چنین اجتماعی بر اساس رابطه با خدا، خود، همنوع و محیط پیرامونی در مبانی همچون خداشناسی، انسان‌شناسی، جامعه‌شناسی و جهان‌شناسی تعریف و تبیین نموده است. از دیدگاه قرآن کریم مهمترین شاخصه‌های انسان‌شناسانه نظام فرهنگی قرآنی عبارتند از: عدالت، ولایت، وحدت، انضباط اجتماعی، رشد محوری و آزادی و هویت قرآنی اجتماعی.

از دیدگاه قرآن کریم؛ انسان برترین آفریده الهی است و به همین دلیل درباره او فراوان در این کتاب سخن گفته شده است و قضاوت هایی درباره ی او و کارهایش صورت گرفته است. با توجه به اهمیت شناخت انسان و تاثیر آن در رفتار آدمی این مطاله با رویکرد نظری و به شیوه ی کتابخانه ای با هدف بررسی ویژگی های جسم و روح انسان در صدد دریافت دیدگاه قرآن نسبت به پرسش های پژوهش است. یافته های پژوهش نشان می دهد که از دیدگاه قرآن انسان موجودی است مرکب از دو بعد جسم و روح که دارای دو نوع آفرینش است: 1- خلقت از خاک که اولین موجود (حضرت آدم علیه‌السلام) با آن ساخته شده و دمیدن از روح خودش در وی.2- خلقت انسان‌هایی از نسل او به وسیله نطفه. پس در آغاز؛ خداوند نوع انسان اولیه را خلق کرد و سپس نسل وی را از نطفه همان انسان قرار داد. تا بدین‌سان، مراحل حیات آدمی پس از خلق ادامه یابد. انسان پس از خلقت، با توجه به فطرت اجتماعی وی، مدتی را در این دنیا سپری کرده و پس از آن در اثر مرگ، روح او از این دیار به دیار دیگری به نام «برزخ» که «عالم مثال» نام دارد و انسان‌ها در آنجا یا متنعّم هستند و یا معذّب، کوچ می‌کند و در آنجا به حیات خود ادامه می‌دهد؛ زیرا اصالت انسان به روح اوست و روح مجرّد تنها نحوه ارتباطی با بدن دارد که با فرا رسیدن مرگ این ارتباط قطع می‌شود. با برپایی معاد در جریان سیر حیات، علاوه بر روح، جسم انسان نیز مؤاخذه می‌شود. با توجه به اینکه انسان موجودی چند بعدی و پیچیده است که شناسایی دقیق ویژگی های وی بررسی همه جانبه نیاز دارد. اهمیت و دلایل انتخاب این مسئله مهم مکتبی، اجتماعی و انسانی فراوان است که عمدتاً برمی گردد به این حقیقت که انسان به اصطلاح شاه بیت آفرینش است و بدون شناخت صحیح و درست انسان ، شناخت درست جهان امکان پذیر نیست و از آنجائی که انسان یک موجودی است که می تواند خود آگاهی داشته باشد؛ از زمانی که شروع به خود شناسی کرد همیشه خود را با موضوعات کلان هستی مقایسه کرده است( خدا ، جهان ، انسان)، انسان می خواهد خود را در داخل این منظومه وجودی سه عنصری بشناسد و لذا از رویکردهای مختلف به این مسئله نگریست و از زاویه مکاتب مختلف بشری و ادیان آسمانی به خودش نگاه کرد(جعفری؛ 16،1377). در همین راستا در این مطالعه بر آن شدیم تا با بررسی ویژگی های جسمی و روحی انسان و ارتباط بین این دو از نگاه قرآن گامی هر چند کوچک در شناخت بهترین مخلوق خداوند برداریم. امید است با عنایت خداوند متعال در این راه توفیق حاصل نمائیم.