جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در خدا شناسي و پيامبري و امامت. آغاز كتاب: بسمله. بدانكه اثبات صانع عالم محتاج بمقدمات بسيار و تطويل و اكثار نيست بلكه هر كس به احوال نفس و بدن خود نظر درستي كند مي داند كه اورا انجام كتاب: ... بنا بر آن مذهب درست و حق تواند شد و الله الموفق للصواب و عليه التوكل في المبدأ و المآب. [دانشگاه تهران 14/3676 و 16/426 «اثبات النبوة و الولايه»؛ مدرسه فيضيه 1/328و 2/113 «اثبات واجب تعالي و نبوت و امامت»؛ منزوي 2/729؛ مجلس شورا 32/219؛ ذريعه 4/487؛ دانشگاه 12/2784؛ فهرستواره 6/64 «اثبات واجب» و 9/235 با عنوان «توحيد، نبوت و امامت» ]

رساله در موضوع «بدا» ست كه موضوعي كلامي است و محل بحث آن اين است كه آيا براي خداوند «بدا» حاصل مي شود يا خير؟ به اين معني كه خدا امري را مقدر گرداند و بعدا منصرف شود. اغلب متكلمان آن را كفر مي پندارند و چون از طرفي در روايات اين گونه امور ديده مي شود در پي توجيه و تفسير آن برآمدند و گفته اند بدا در مورد ذات خدا به اين معني است كه بندگان امري را طوري تصور كنند و حال آنكه در لوح محفوظ جز آن باشد و چون آنچه در لوح محفوظ آمده از بندگان مخفي است لذا به آن توجه ندارند و خلاف آن را در عالم قدر مشاهده مي كنند و موقعي كه براي آنان روشن شد و خلاف آنچه فكر مي كردند حاصل شد، گمان كنند كه بدا حاصل شده است. دراين رساله اثبات شده كه بدا - كه ازجمله معتقدات شيعه است - به معني لغوي اين لفظ نيست و بدان معني كه آنان عقيده دارند درباره باري تعالي محال نيست. در معني لغوي و اصطلاحي «بداء» و چگونگي وقوع آن و اثبات اين كه بداء در عقيده شيعه تنها معني لغوي اين لفظ نيست چنانكه گروهي چنين گمان كرده اند و بر شيعيان انتقاد نموده اند. گاه تطبيق گزارشهاي علمي در اين رساله با فضايا و رويدادهاي تاريخي توأم شده است تا موضوع كاملا روشن گردد. «احمد اشكوري» آغاز كتاب: بسمله. حمدله، صلات ... و بعد چنين گويد راقم حروف ... در اخبار و آثار اهل بيت عليهم السلام مذكور شده كه بداء‌ در قضا و قدر مي باشد و ظاهرا لفظ بدا به حسب لغت عربي اين است كه آدمي عزيمتي داشته باشد و اغراض و مصالح چند منظور بوده باشد ... انجام كتاب: ... و با آنچه مذكور شد منتفي گردد ... [دانشگاه تهران 16/426؛ الهيات مشهد 2/573؛ الذريعه 3/56؛ آية الله فاضل خوانساري 1/113؛ فهرست آستان قدس 4/112؛ كتابخانه ملك 9/131؛ مدرسه فيضيه 2/113 و 1/328؛ منزوي 2/745؛ دائرة‌ المعارف بزرگ اسلامي 1/33-34؛ فهرست نسخه هاي خطي فارسي 2/745: نشاني 5 نسخه؛ مدرس 5/388؛ فيلم دانشگاه 1/702؛ دانشگاه تهران 16/480؛ نشريه 7/522؛ فهرست مرعشي 4/228و 36/394 و 11/147؛ ذريعه 3/56 شماره 144؛ فهرستواره كتابهاي فارسي 6/84؛ معجم التراث الكلامي 2/28-29؛ آية الله حججي 107؛ مجلس شورا 32/220؛ رايانه آستان قدس]

اصل از مولي جلال الدين محمد بن اسعد دواني صديقي كازروني متوفي 907 هـ. ق. و حاشيه از ميرزا محمد بن حسن شيرواني اصفهاني متوفي 1099 هـ. ق. (فاضل) حاشيه اي است بر «اثبات الواجب» دواني (د 908ق/1502م) (نك: هف). نام حاشيه نگار در ديباچه و پايان نيامده است. در ديباچه از دواني به افضل المتأخرين و ... ياد مي كند. و كار خود را پيشكش بزرگي بنام حبيب الله مي كند و در پايان تاريخ انجام 3 رجب 993ق در شيراز آمده است. حاجي خليفه (1/842)، حاشيه اي را با اين سرآغاز از «مولانا الحنفي» دانسته است. نسخه ديگري از اين «حاشيه» در كتابخانه آيت الله مرعشي هست، در آنجا نيز نام نگارنده از نسخه به دست نيامده است. (احمد منزوي) [کتابخانه جامع گوهرشاد 3/1312؛ الهيات مشهد 2/360؛ الهيات تهران ص 511؛ مدرسه فيضيه 2/8؛ دائرة المعارف بزرگ اسلامي 2/75؛ حاجي خليفه 2/842؛ ذريعه 6/10 «الحاشية علي القديمة منها» ؛ طبقات 11/524 محمد الشيرواني؛ اعلام 3/2115؛ اشكوري 6/308؛ فرهنگ و هنر مشهد ص 15؛ بنياد فارسي شناسي ص 100] شرح و حواشي: حاشية حاشية اثبات الواجب القديم قره باغي، يوسف بن محمد جان (-1035)

حواشي است از ملا ميرزاي شيرواني (شيراني)، محمد بن حسن اصفهاني متوفي 1099هـ.ق. بر شرح قوشچي بر تجريد خواجه نصيرالدين طوسي، شيرواني يكي از چهار تن داماد مجلسي اول است . اين حواشي و تعليقات شيرواني بر شرح تجريد قوشچي و بر حواشي خفري است و به يادداشتهاي دواني نيز نظر داشته، شرحي است مزجي تحت عنوان قوله و بسيار مفصل. «فاضل» حاشيه ناظر به حاشيه خفري است بر همين شرح و در آن از دواني ياد ميشود ( محمد تقي دانش پژوه ) حاشيه متوسطي است با عناوين «قوله-قوله»و بعضا «قال المص - قال الش- اقول» بر حاشيه محمد خفري(-957ق)- مذكور در همين فهرست-بر شرح جديدقوشچي(879ق)بر تجريد الاعتقاد خواجه نصير طوسي.اين حاشيه شامل بخشي از مقصد سوم تجريد(الهيات) يعني مباحث اراده، علم، صدق حق تعالي تا حسن و قبح است.ايرادات و تحشيه شيرواني در اوائل مبحث صدق حق تعالي (نسخه بعدي:20029) بيشتر بر شرح قوشچي است لذا در فهارس به سهو اين امر به تمام مبحث صدق و حسن و قبح تعميم داده شده و با عنوان «حاشيه شرح تجريد»آمده است.اين حاشيه ظاهرا قبل از شعبان 1089(تاريخ نسخه1454سپهسالار كه به احتمال كامل است)تاليف و به شاه سليمان صفوي (1087-1105)اهدا شده است. آغاز نسخه سپهسالار:خير ما يوشح به معاقد الكلام و يجلي به مخانق المحابر ...الحمدلله الذي تفرد بالتجريد آغاز كتاب: آغاز 1: خير ما يوشح به معاقد الكلام و يحلي به مخانق المحابر و الاقلام ...قال الشارح لا شك في وجود موجود آه، قيل عليه هذا الترديد قبيح اذا الموجود الغير المشكوك آغاز جزء دوم: قال المصنف قس و انتفاء القبيح يدل علي صدقه اقول يمكن مراده ان انتفاع القبيح عن افعاله تعالي. انجام كتاب: انجام جزء اول: و كذلك ما سيجيء من حضور الاشياء باعيانها انجام جزء دوم: و هذه الاولوية ضرورية انجام 3: و ان الثواب و العقاب لما كان فعل الله تعالي [اين فقره از شرح قوشچي و آخرين جمله ايست كه شيرواني به حاشيه بر آن پرداخته (ص 538 نسخه سطر آخر)] قد تقرر عند الاشاعره و تكرر في هذا الكتاب ... و لو استقرت آيات الكتاب وجدت ما بدل علي بطلان هذا التفسير لكتاب الله تعالي فويل للذين يفترون علي الله الكذب و قد سبق في اوائل هذا المبحث نبذ مما يدل علي بطلان القول بان المالك لا يقبل شيء من التصرفات في ملكه [فهرست سپهسالار 4/184 ؛ اهدائي به استان قدس ص 104 ؛ كتابخانه جامع گوهرشاد 4/1956 ؛ نشريه 11/200 ؛ ذريعه 66:6 و 117 - آستان قدس 9 و 499 ؛ عكسي مرعشي 5/363 ؛ كتابشناسي تجريدالاعتقاد 150؛ معجم التراث الكلامي 3/51 ؛ رايانه آستان قدس]

از مولي ميرزاي شيرواني يا شرواني (محمد پسر حسن) م-1098 بر الهيات شرح تجريد و حواشي خفري . مولي ميرزا يكي از چهار داماد معروف مجلسي اول متوفي 1070 است و مولي حيدر علي حفيد معروف مجلسي اول و داماد مجلسي ثاني است . وي استاد صاحب رياض العلماء و مولي محمد اكمل (پدر آقا باقر بهبهاني) بوده . مولي ميرزا بنوشته صاحب روضات حاشيه اي بر حاشيه خفري بر شرح تجريد، حاشيه اي بر حاشيه قديم دواني و حاشيه اي بر شرح تجريد قوشچي نگاشته اما صاحب جامع الرواة حاشيه او را بر شرح تجريد ثبت نكرده و ديگران نيز در اين باره باختلاف سخن گفته اند . در ذريعه در ذيل حواشي حاشيه خفري، از حاشيه شيرواني ياد كند و گويد : بحر العلوم در فوائد رجاليه دو حاشيه بر حاشيه خفري از او نوشته (ذريعه 6/66-67) و در ذيل «حواشي شرح تجريد قوشچي» نيز از حاشيه شيرواني ياد كرده و به ص 66 ارجاع كرده است . در نجوم السماء دو حاشيه از او ياد شده . كتابي كه در كار معرفي آن هستيم تعليقات او است بر شرح تجريد قوشچي و بر حواشي خفري، و مؤلف به سخنان دواني نيز نگريسته . از سخنان وي در آغاز ديباچه نيز پيداست كه به شرح تجريد و حاشيه خفري هر دو نظر دارد و در خود كتاب نيز گاه عبارت شرح قوشچي و گاه فقره اي از عبارات خفري را عنوان سخن قرار داده است . شيرواني در ديباچه مفصل اين حاشيه كه در برخي از نسخه ها موجود است (برخي ديگر از نسخ مانند يكي از نسخه هاي ما و نسخه كتابخانه آستان قدس از مسئله صدق (يكي از مسائل كلام باري) شروع شده است تا اواسط مبحث جبر و اختيار و فاقد ديباچه است) از شاه سليمان صفوي با تجليل فراواني كه چند صفحه را گرفته ياد و كتاب خود را بدو اهداء كرده . شيرواني كمتر از ديگران نام برده و تعليقات خود را تا مبحث جبر و اختيار (اوائل فصل سوم = افعال باري) ادامه داده . (عبدالحسين حائري) تعليقاتي بر حاشيه شمس الدين محمد خفري (957ق) بر شرح مير سيد شريف جرجاني (816هـ) بر كتاب معروف تجريد الاعقايد اثر ماندگار خواجه نصيرالدين طوسي(672ه) است كه به صورت «قوله - قوله» تنظيم شده است. «مراغي، طيار» آغاز كتاب: بسمله قوله مناسب ذلک الخ حاصل وجه المناسبة انه لما کان وجود العرض متوقفا علي وجود الجوهر فکان الجوهر مقدما بالطبع علي العرض. انجام كتاب: بل لا يبعد ان يقال الثاني ارجح لان اولوية الكون ادخل من اولوية الخير بناءاْ علي ان الحركة و السكون مبهم الكون دون الخير، تأمل. قد وقع الفراق ... [عكسي مركز احياء ميراث 5/90؛ علامه طباطبايي 2/145؛ كتابشناسي تجريد الاعتقاد ص 150-152 ؛ مدرسه امام عصر 1/35 ؛ مرعشي 36/556 و 28/347؛ فهرست نسخه هاي خطي كتابخانه وزيري يزد 5/3194/14؛ كشف الظنون 1/350 ؛ الفبائي آستان قدس ص 197؛ الذريعة 6/66 ؛ دانشگاه تهران 11/2473 ؛ مدرسه صدر بازار 2/465 ؛ نشريه 4/439 و 11/723 ؛ فهرست آستان قدس 1/80 ؛ اهدائي به آستان قدس ص 312 ؛ تراثنا س18ش1و/2 213 ؛ تربيت 137؛ مجلس شورا 2/82/33؛]

مؤلف نظر بمسطور در پشت نسخه ملا ميرزاي شيرازي. نسخه ديباچه را فاقد است و تسميه اش با نام«اثبات الصانع» «نه بنام اثبات واجب» براي آنست كه مؤلف بعنوان اثبات صانع وارد مطلب شده است رساله در موضوع خودش نسبتاً مفصل است و بنقل اقوال و تحقيق و تدقيق پرداخته و ضمن 7 اشراق صورت گرفته : 1- في اثبات الصانع و فيه لمعتان 2- في التفحص عن كيفية صدور الحادث عنه تعالي و فيه لمعة و اشراقات 3- في كشف استارالشبهة عن ثبوت القدرة الله تعالي 4- في اثبات علمه 5- في ارادته تعالي و فيه مقدمة و لوامع 6- في حيوته تعالي و سمعه و بصره 7- في كلامه تعالي . (مهدي ولايي) موضوع اثبات واجب و صفات الهي را از ديد فلسفي و كلامي در چند اشراق و لوامع بحث كرده و در گفته بعضي از فلاسفه ردو ايراد مي نمايد . اين رساله، در پايان نسخه «المعارف في المعارف الالهية» ناميده شده و به مولانا ابوالحسن كاشي نسبت داده شده است (به ذريعه 1/107 و 21/188 نيز رجوع شود) . (سيد احمد اشكوري) در پايان اين نسخه، با عنوان «المعارف الالهية» و به ابوالحسن (كاشي) نسبت داده شده، در ذريعة 21/188 با عنوان المعارف في الكلام و بصورت ناشناخته، و در جاي ديگر ذريعة 1/107 با عنوان اثبات الواجب شيرواني آمده است، و الله اعلم (سيد محمود مرعشي) آغاز كتاب: الحمدلله علي آلائه و الشكر علي نعمائه، مقصود الكتاب ما يحتوي عليه شوارق [الأول] في إثبات الصانع، و فيه لمعتان... انجام كتاب: و الجواب أن الكلام أزلي لكن تعلقاته بالاشخاص و الازمان حادثة [نشريه 5/646 ؛ الذريعه 1/107 و 21/188؛ آية الله فاضل خوانساري 1/192 و مرعشي 13/297 و 13/351 و 34/122؛ كتابخانه وزيري 3/878 ؛ ريحانة الادب 5/17 و 386؛ فهرست نسخه هاي خطي كتابخانه مركزي دانشگاه تهران 19/679؛ مرآة الكتب ثقة الاسلام تبريزي 3/294؛ فهرست آستان قدس 4/2 ؛ كتابخانه روضاتي ص 67 ؛ شورا 1/175/33]