جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

سیمای قرآن در آیینة تمام‌نمای گفتار امیرمؤمنان (ع) با توصیفات اعجاب‌آوری ترسیم شده است. ازجمله درباره یکی از ویژگی‌های آن کتاب فرموده است: «فـالقرآنُ آمـرٌ زاجرٌ و صامت ناطقٌ» مخاطب در وهلة نخست، با یک ناسازگاری روبه‌روست و شـاید برای او این پرسش مطرح شود: چگونه می‌توان معادلة «ساکتِ گویا» را حل نمود؟ اگر قرآن گویاست، چرا صامت و خاموش است؟ از یک‌سو، امام علی (ع) با عبارت؛ «ینْطِقُ بَعْضُهُ بِبَعْض» و امر به استنطاق از قرآن همگان را به فهم قرآن فراخوانده و از سوی دیگر، به‌صراحت از صامت بودن قرآن و وجوه پذیری قرآن سخن گفته‌اند. پژوهش حاضر، می‌کوشد با روش توصیفی و تحلیل محتوا، نشان دهد کلام موردنظر، از موارد متناقض‌نمای خیالی به‌حساب می‌آید که با توجه به شواهد مختلف می‌توان به مراد حقیقی امام پی برد. قرآن باوجود ساکت بـودن، حـاوی اندرزهایی است کـه گویا به آن صفت ناطق بودن می‌بخشد. یافته پژوهش حاکی از آن است که از دیدگاه امام علی (ع) کلام الهی به‌گونه‌ای تنزّل پیداکرده که قابل‌فهم برای همگان است درعین‌حال، برای فهم کامل از آن کتاب مقدس و پی بردن به همه مراتب، مراجعه به مخبر صادق و امام معصوم، ضروری است. امام (ع) ضمن این‌که نطق جوارحی و ظاهری را از قرآن نفی کرده، بر نیاز قرآن به مستنطق و مفسِّر تأکید نموده است.

نفس و آشنایی با ویژگی‌ها و صفات آن و همچنین رابطه میان نفس با اعمال انسان و تأثیرات متقابل این دو بر یکدیگر، مسئله‌ای است که از دیرباز مورد توجّه فلاسفه، متکلّمین، عرفا و مفسّرین بوده است. الف) پس از اثبات نظریّه حرکت جوهری در نفس و نیز چگونگی رابطه نفس با عمل و بالعکس و نیز تأثیراتی که حالات و مقامات نفسانی در ماندگاری و تجسم اعمال در آخرت دارد، ب) و همچنین با بررسی و جستجوی این موضوعات در معارف علوی خصوصاً در مسائلی که مرتبط با"شکوفایی صفات نفسانی در رابطه میان عمل و نفس" وجود دارد، ج) و نیز علاوه بر آشنایی با نحوه و چگونگی شکوفایی و تکامل نفس و نیز شناخت ویژگی‌های عمل صالح، این دستاوردها حاصل می‌گردد که: اولاً، همراه کردن عملی که متّصف به حقّ است با اوصاف نفسانی که منبعث از نفس زکیّه و حالات و مقامات متعالی آن است، نظیر: درجه ایمان، معرفت، اخلاص و غیره، تأثیری شگرف در نورانیّت و تکامل نفس و رسیدن انسان به مقامات والای نفسانی دارد. ثانیاً، این اوصاف به منزله ضرایب اعمالی است که موجب ارتقاء ارزش عمل و نیز تکامل جایگاه و منزلت نفسانی عامل آن می‌گردد. ثالثاً، به حکم آیه مبارکه «لیس للانسان إلّا ما سعی» و با بررسی تأثیر میزان و درجه سعی عاملِ صالح در معارف علوی، شاخص اصلی سنجش و تعیین درجه نهایی عمل صالح به دست می‌آید. رابعاً، و بر خلاف زعم کسانی که بسیاری از اسناد قرآنی و روایی در حالات نفوس و اعمال اهل بهشت یا جهنّم را مجاز دانسته‌اند، حقیقی بودن اسنادی نظیر آنکه مؤمنان، خود روح و ریحان و بهشتی‌اند و نظایر آن به اثبات می‌رسد. روش تحقیق این رساله مبتنی بر رجوع به منابع اصیل فلسفی، کلامی، روایی، تفسیری با محوریت معارف علوی علی الخصوص نهج البلاغه است که به شیوه توصیفی- تحلیلی و کتابخانه‌ای به بررسی موضوعاتی نظیر: نفس شناسی، نقش عمل در شکوفایی صفات نفسانی، مقامات نفسانی از منظر معارف و آموزه‌های علوی می‌پردازد. اهداف این رساله نیز شامل تبیین موضوعاتی است، نظیر: تکوینی بودن جزای الهی، حقیقی بودن اسنادی که در متون روایی و قرآنی در خصوص اوصاف بهشت و جهنّم و نیز اوصاف اهالی آنها وجود دارد، تبیین تجسّم درونی و بیرونی اعمال و سنجش و جزادهی اعمال، متناسب با استعدادها و ظرفیّت‌ها و نیز میزان سعی و جهاد و ضرایب اعمال است. اهمیّت بررسی این موضوعات خصوصاً از دیدگاه امام علی(ع) از آن لحاظ است که الف- منجر به شناخت و تهذیب نفس می‌گردد؛ ب- بسیاری از شبهات و سؤالات دانش پژوهان را پاسخ می‌دهد و موجب می‌گردد تا شناخت هر چه بیشتر نفس که به فرموده امام علی(ع) زیربنای معرفت به خالق یکتا و سبب وصول به حقیقت و کمال انسانی است، حاصل گردد.

یکی از ویژگی های قرآن کریم «مبین بودن» است که حاکی از گویا و رسا بودن بیان قرآنی در مقاصد خویش است. اما یکی از وجوه اعجاز قرآن کریم، اعجاز بیانی قرآن است که بر اساس آن آیات به واسطه تناسب و اقتضاء حال به صورت صراحت گویی یا مجمل گویی آمده است. برای فهم محتوای هر کتابی آشنایی با خصوصیات زبانی و بیانی آن لازم است. بر این اساس برای استفاده از معارف قرآن کریم، آشنایی با ویژگی های زبانی قرآن در بیان معارف ضروری است تا به ابهاماتی که در برخی از موارد درباره شیوه بیان قرآن در اذهان به وجود می آید، پاسخ مناسب داده شود. این مقاله بر آن است تا به مجمل گویی، یکی از ویژگی ای بیانی قرآن کریم، بپردازد و علت رخداد آن را بررسی نماید. گرچه شیوه بیانی رایج در آیه های قرآنی، صراحت گویی است اما در مواردی، به دلایلی مانند: رعایت ادب، آزمایش مردم، مصونیت بخشی به قرآن، اهمیت نداشتن موضوع، رساندن فیض بیشتر به بندگان و اثبات اعجاز قرآن از کنایه، اشاره و مجمل گویی استفاده شده است.

بحث از شبکه خویشاوندی و خانواده گسترده، به رغم رواج خانواده هسته ای، به عنوان رایج ترین شکل خانواده در تمدن صنعتی، همواره از محورهای در خور توجه جامعه شناسی جدید به شمار آمده، به طوری که بخش مهمی از«جامعه شناسی خانواده» (یکی از شاخه های جامعه شناسی) را به خود اختصاص داده است.

یکی از مسائلی که همواره در زندگی انسان مطرح بوده، حق و حقیقت است. همه گروه ها و افراد به منظور دفاع از ادعاها و عملکردهایشان به مفهوم حق و عدل متوسل می شوند. این مقوله ارزش مند بر همه ابعاد زندگی فردی و اجتماعی انسان، سایه افکنده است. هر کس خود را بر حق می داند و برای موجه جلوه دادن خود، موضع خویش را حق و موضع طرف مقابل را باطل معرفی می کند. حتی شرورترین افراد نیز، در ناشایست ترین اعمال، خود را صاحب حق می دانند، زیرا بر این باورند که انسان به حکم فطرت، حق گرا و باطل ستیز است. پس ناگزیر لازم است در حد توان، از حیث نظری، تصویری روشن و شفاف از حق و باطل در ذهن داشته باشیم تا در ارزیابی کار خود و دیگران، دچار اشتباه نشویم. ضرورت دارد حق و ویژگی های آن را باز شناسیم تا سره را از ناسره جدا کنیم.فراموش نکنیم که با حق بودن و حقیقت را باور داشتن و با آن زندگی کردن، ما را در راه، نگاه می دارد و یک چرخش باطل در این مدار، ما را با نیروی گریز از حق، به فرسنگ ها دورتر از مسیر، پرتاب می کند. به سخن حقِ امام علی(ع) بیندیشیم که فرمود: در همراهی حق، خوش بختی به وجود می آید. به منظور آشنایی بیش تر شما عزیزان، این شماره از مجله را به بررسی این موضوع مهم، اختصاص داده ایم.

ذیل آیه 59 سوره احزاب، پس از اعلان حکم حجاب برای زنان مؤمن، عبارت ﴿ذلِکَ أَدنى‏ أَن یُعرَفنَ فَلا یُؤذَینَ﴾ آمده است که از آن برداشت‌های گوناگون صورت گرفته است. بسیاری از تفاسیر متأثر از پاره‌ای شـأن نزول‌ها، مقصـود از شناخته شدن را تمایز زنان آزاد از کنیزان دانسته‌اند و بعضی، از آن به‌عنوان علت حکم به حجاب یاد کرده‌اند و از منتفی بودن کنیزداری در عصر حاضر، به عدم لزوم حجاب رأی داده‌اند. نوشته پیش رو، با توجه با قرائن درون‌متنی و برون‌متنی، بر آن است که آیه مذکور، برخلاف برداشت بیشتر مفسران، هرگز در مقام بیان تمایز شأن طبقاتی و اخلاقی و اجتماعی کنیزان از زنان آزاد نیست. بلکه مراد، بازشناسی زنان عفیف است. این آیه مانند موارد مشابه، تنها به فلسفه حجاب پرداخته است. درنهایت می‌توان گفت: قرآن مجید، حق عفاف جنسی را برای تمامی زنان، ولو کنیزان به رسمیت شناخته است. شیوه پژوهش در این مقاله توصیفی- تحلیلی با متکی بر مبانی شناخته‌شده تفسیری است.

---

عالمان شیعه، قلمرو وحی را وسیع دانسته و معتقدند همه گفتارها و رفتارهای پیامبر| برآمده از وحی است؛ اما برخی از محققان می کوشند نظریه «تفکیک وحی و رأی» را که متفاوت با نظر مشهور است، به علامه طباطبایی نسبت دهند. براساس این نظریه، باید بین سخنان آن حضرت در حوزه دین و احکام آن و گفته هایی که مربوط به زندگی عادی و امور روزمره و مدیریت جامعه است، تفاوت قائل شد. به دیگر سخن، گرچه پیامبر اسلام| سه مسئولیت: تبلیغ، ولایت و قضاوت را برعهده داشت، در حوزه ولایت و قضاوت، نظر و تشخیص خود را پس از مشورت با دیگران، اعلام و اعمال می کرد. به بیان دیگر، سخن رسول خدا در این دو بخش، «رأی» ایشان است، نه «وحی» خداوند. این نوشتار می کوشد با روش توصیفی تحلیلی و به شیوه مطالعه کتابخانه ای، به واکاوی این نظریه که یک بحث درون دینی است، بپردازد.

این پژوهش دارای هفت فصل با این مباحث است: بررسی واژگان عبادت شامل معنای لغوی و اصطلاحی عبادت، دیدگاهای مفسران درباره آن، گستره عبادت، مراتب عبادت؛ پیشینه عبادت حاوی مظاهر پرستش و مراسم عبادی در آینهای مختلف؛ جا یگاه عبادت؛ شرا یط و ویژگ یها عبادت در اسلام؛ آثار عبادت؛ موانع و آفات عبادت.