جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

صور بنیانی حیات دینی (به فرانسوی: Les Formes élémentaires de la vie religieuse) عنوان کتابی است از امیل دورکیم که در ۱۹۱۲ در فرانسه منتشر شد. موضوع کتاب بررسی خاستگاه نخستین شکل از دین است. این کتاب از متون کلاسیک جامعه‌شناسی دین به‌حساب می‌آید. دورکیم در ابتدای کتاب هدف این مطالعه را چنین اعلام می‌کند : «هدف ما مطالعهٔ ساده‌ترین و بدوی‌ترین دینی است که بشر تاکنون بدان پی‌برده؛ می‌خواهیم این شکل از دین را تحلیل و تبیین کنیم.» ریمون آرون این کتاب را مهم‌ترین، عمیق‌ترین، اصیل‌ترین و گویاترین کتاب دورکیم به‌لحاظ روشن‌کردن منبع الهام فکری او می‌داند. در فارسی دو ترجمهٔ زیر از این کتاب موجود است: 🔺دورکم، داوید امیل (۱۳۸۲)، صور ابتدایی حیات مذهبی، ترجمهٔ نادر سالارزاده امیری و خدامراد فولادی، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی. 🔺دورکیم، امیل (۱۳۸۳)، صور بن‍یانی حی‍ات دین‍ی، ترجمه باقر پرهام، ته‍ران: نش‍ر مرکز.

در این اثر، علاوه بر تعریفی از پدیده‌های دینی و دین مفاهیم اصلی دین ابتدایی و توتمیسم بررسی می‌شود ;همچنین باورهای ابتدایی، اعم از باورهای توتمی و سرچشمه آن شرح و تحلیل شده در پایان حالت‌های مناسک عمده تشریح و تبیین می‌گردد" .نتیجه‌گیری عمومی و کلی که خواننده از کتاب به دست می‌آورد، این است که دین یک پدیده کاملا اجتماعی است .نمودهای مذهبی، نمودهای جمعی هستند که واقعیات جمعی را بیان می‌کنند ;آیین‌های مذهبی روش‌های عملی هستند که در دل گروه‌های به هم پیوسته مذهبی برای تهییج پدید می‌آیند و برخی حالت‌های روانی این گروه‌ها را تداوم می‌بخشند یا بازآفرینی می‌کنند ."...

در کتاب، ابتدا مباحثی مقدماتی در باب پدیده دینی و دین، دریافت‌های اصلی دین بنیانی (اعم از جان پرستی و طبیعت پرستی)، نیز توتم پرستی مطرح می‌شود. پس از آن دو مبحث شرح و بررسی می‌شود که عبارت‌اند از: باورهای بنیانی (باورهای توتمی و خاستگاه آن) و نگره‌های مناسکی اصلی. نویسنده درباره نتیجه تحقیق خود خاطر نشان می‌کند: "...دین امری به حد اعلا اجتماعی است. تصورات دینی تصوراتی جمعی‌اند بیانگر واقعیت‌های جمعی؛ مناسک دینی شیوه‌های عملی هستند که فقط در درون گروه‌های گردهم آمده پیدا می‌شوند و هدف آنها برانگیختن، زنده نگاه داشتن یا بازسازی برخی حالت‌های ذهنی گروه‌هاست. حال اگر مقولات فکر هم ...دینی باشند پس می‌بایست از طبیعت مشترک در همه امور واقعی دینی بهره‌ای داشته باشند: مقولات هم می‌بایست چیزهایی اجتماعی باشند، فرآورده‌های اندیشه جمعی. حداقل این است...که بگوییم مقولات هم سرشار از عناصر اجتماعی‌اند".