جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیدهاز جمله شروح کهن نهج البلاغه، دو شرح «معارج نهج البلاغه» از علی بن‌‌زید بیهقی (قرن ششم هـ.ق) و «حدائق الحقائق فی فسر افصح الخلایق» از قطب‌‌الدّین بیهقی کیدری (قرن هفتم هـ.ق) است. شارحان هریک از این دو شرح، روشی ادبی را برگزیده‌‌اند. هدف از این پژوهش، شناسایی و معرّفی روش دو شارح و نحوه‌‌ی تأثیرات این دو شرح، بر شروح پسین نهج البلاغه است که پس از ذکر مشخّصات و حیات علمی مولّفان و ویژگی‌‌های شروح به آن پرداخته شده است. گرد‌‌آوری اطّلاعات و نحوه‌‌ی دست‌‌یابی به آن؛ از طریق روش کتابخانه‌‌ای و با بهره‌‌گیری از نرم افزار‌‌های نور انجام شده است.شرح «معارج» از جمله شروح اولّیه بوده و شرح «حدائق الحقائق»، برگرفته از دو شرح «معارج» علی بن‌‌زید بیهقی و «منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه» قطب راوندی است و از چینش و نظم مشخّصی برخوردار‌‌است. خطب و نامه‌‌ها و حکمت‌‌ها،در هر دو کتاب، به شیوه‌‌ی ترتیبی تشریح شده است. هریک از شارحان، برای بررسی محتوایی نهج البلاغه، از دانش‌‌های مختلف بهره برده‌‌اند، که از آن جمله می‌‌توان به علم لغت و دانش صرف و نحو، بلاغت، علم الحدیث، کلام، تاریخ، فقه، و علوم قرآنی اشاره کرد. فصل پایانی این پژوهش، به بررسی تأثیر این دو شرح، بر شروح پسین و گونه‌‌شناسی انعکاس این تأثیرات، از جهت محتوایی می‌‌پردازد. اگرچه در میان شروح بعدی، سخن چندانی از این دو شرح نیست و این شروح اساساً مورد مناقشه و تحلیل نبوده‌‌اند، ولی تأثیرات آن‌‌ها ‌‌بر روی برخی از شروح، باذکر نام ایشان و ورود برخی از مطالب توسّط شارحان بعدی، نشان‌‌گر توجّه آن‌‌ها به این دو شرح بوده است. از مهم‌‌ترین شروح تأثیرپذیر، می‌‌توان به «شرح ابن‌‌عتایقی»، «مصباح السّالکین ابن‌‌میثم بحرانی»، «منهاج البراعه خویی» و «بهج الصباغه شوشتری»، اشاره کرد. کلیدواژگان: معارج نهج البلاغه، حدائق الحقائق، علی بن‌‌زید بیهقی، قطب‌‌الدّین کیدری، فقه‌‌الحدیث، نهج البلاغه، روش‌‌شناسی شروح نهج البلاغه.