جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

سنایی با بهره‌گیری از کیفیت‌های تصویری و ترکیبی حروف الفبا در دیوان خود اشعار بسیار زیبایی سروده است. به‌کارگیری نظریّه‌ای فراگیر در مطالعه این سروده‌ها که زمینه‌های فرهنگی هنر سنایی را پوشش دهد و نتیجه‌ای فراخور یک پژوهش را در بر داشته باشد، نیازی است آشکار. در مقاله حاضر، نگارنده بر پایه آرای چارلز سندرس پیرس به نشانه‌شناسی نگرش‌های الفبایی سنایی می‌پردازد و همه سروده‌های حروفی او را گزارش می‌کند. نظریّه نشانه‌شناسی پیرس با دانش نقد بلاغی رایج در زبان فارسی پیوند تنگاتنگی دارد، امّا از توانش تفسیری بالاتری در مقایسه با آن برخوردار است و رسیدن به نتیجه‌ای علمی‌تر را میسّر می‌کند. در این پژوهش، سه‌گانه‌های مشهور شمایل، نمایه و نماد پیرس و فرآیند تکامل نشانگی آن‌ها در دیوان سنایی پژوهیده شده است. فرآیندهای نشانگی متفرّد، خطّی و متداخل، سه‌گونه سیر نشانگی حروف الفبا در دیوان سنایی هستند که نگارنده آن‌ها را از یکدیگر بازشناخته است. نگارنده در پایان نتیجه می‌گیرد که نشانگی حروف الفبا در دیوان سنایی، دارای نسبت بسیار آسان با موضوع و تفسیر خود است.

کریستف لوگزنبرگ (Christoph Luxenberg) در کتاب «قرائت سریانی ـ آرامی از قرآن» ادعا کرده است که زبان قرآن، زبان عربی آمیخته با زبان سریانی است و مسلمانان سده‌های بعد از نزول، به دلیل عدم اطلاع از این موضوع، بسیاری از عبارات قرآن را درست نفهمیده‌اند؛ از این رو، وی تلاش می‌کند تا با روش فقه اللغه و زبان‌شناسی تاریخی، بسیاری از واژگان قرآن ‌را با زبان و خط سریانی ـ آرامی تطبیق دهد تا از برخی عبارات مشکل و مبهم قرآن رمزگشایی کند. یکی از مهم‌ترین مبانی وی مدل بودن خط سریانی برای خط عربی است. وی معتقد است خط مکتوب عصر نزول، خط سریانی ـ آرامی بوده است و اعراب از این خط الگو برداری کرده‌اند. با این حال، در اثر غفلت اعرابِ سده‌های بعدی از این پیشینه تاریخی خط عربی، آنها در فهم برخی از واژگان و آیات قرآن برداشت‌های نادرست داشته‌اند، ولی آیات قرآن خلاف این دیدگاه را نشان می‌دهد و کشفیات باستان شناسی مؤید آن است که خط عربی حتی در دورترین منطقه حجاز هم وجود داشته است و حروف عربی بیشتر به حروف نبطی شباهت دارد تا سریانی. این مقاله، تنها عهده‌دار بررسی و تجزیه و تحلیل نظریه لوگزنبرگ درباره مدل بودن خط سریانی برای خط عربی است.