جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رساله ی پیش رو ، در مقام پاسخ به شائبه ی برابری و تساوی زن و مرد از نظر استعدادهای فطری ، امکانات وجودی ، توانایی های جسمی و نیازهای روحی و روانی آن دو که زمینه ی توهّم تبعیض و ترجیح جنسی برخی احکام قرآنی را فراهم آورده ، بنیانگذاری شده است .بنابراین از مَدخل تفاوت های عمومیِ جسمی و روانیِ زن و مرد ، به تشریح و توضیح احکام روابط غیرمالی زوجین از منظر قرآن کریم پرداختیم تا فلسفه و ماهیت دوگانگی برخی از این احکام را روشن کنیم.از آنجا که شارع قرآن کریم ، بر تمامی ابعاد وجودی زن و مرد اشراف کامل داشته ، استعدادها و توانایی های فطری هریک از دو جنس را به گونه ای قرار داده که تأمین کننده ی اهداف حیات فردی ، خانوادگی و اجتماعی آنان باشد و با تشریع احکام ویژه ی هریک از دو جنس ، خط سیری را جهت نیل به اهداف وجودی آنان ترسیم نموده است و به این ترتیب ، تعاضد تکوین و تشریع ، حرکت انسان به سوی کمال نهایی خویش را سرعت می بخشند .

یکی از مباحث بنیادی در عرصه‌ی اخلاق پژوهی مسئله‌ی رابطه‌ی جنسیت و اخلاق است که از دیرباز ذهن متفکران را به خود مشغول کرده است. از یک سو عدم التزام به همسانی اخلاقی و ارزشی زنان و مردان پیامدهایی همچون امتیاز و برترییک جنس بر جنس دیگر در ارزشمندی را در پی داشته و از سوی دیگر قائل شدن به تشابه زنان و مردان در حوزه‌ی رفتارهای اخلاقی، نادیده گرفتن نقش‌های جنسیتی اخلاق- که نظام آفرینش بر عهده‌ی هر یک از زن و مرد نهاده- را به دنبال داشته است. با توجه به این پیامدها و ساحت‌های وجودی متمایز زن و مرد است که ضرورت استمداد از مرجعی فراجنسیتی- رهیافت اسلام‌شناسانه- در تبیین، ارزش‌گذاری و الگو دهی مسئله جنسیت و اخلاق بیش از پیش آشکار می‌گردد. این رساله ضمن استخراج و بررسی دیدگاه اندیشمندان غربی، گرایش‌های فمینیستی و مقایسه‌ی متون دینی (عهدین و قرآن)، به بیان دیدگاه اسلام با روش تحلیلی و تطبیقی پرداخته است. از بررسی‌های انجام‌شده معلوم شد که از دوران یونان باستان تا دوره‌ی جدید بهطور غالب، رویکرد «مردانه‌نگر» به اخلاق همراه با تحقیر زنان، وجود داشته است. به نظر می‌رسد ظهور گرایش‌های اخلاقی «زنانه‌نگر» (فمینیستی) و غیر آن، بازتاب یکسونگری مردانه به اخلاق باشد. در این میان برخی از فمینیست‌ها با ناامیدی از القای برتری زنان، با طرح مشابهت و همسانی جنسیتی زنان و مردان به اخلاق «زنمرد» (Androgyny) روی آورده و برخی «اخلاق مراقبت» را ویژه زنان و اخلاق «عدالت» را ویژه‌ی مردان دانسته‌اند، بعضی نیز منکر هر نوع خصیصه‌ی مردانه و زنانه شده و جنس‌گونگی را پدیده‌ای تاریخی و فرهنگی می‌دانند. اسلام به عنوان مجموعه‌ای از باورها و ارزش‌ها و منبع و تکمیل‌کننده‌ی مکارم اخلاق، با عنایت به همه ابعاد روانی، جسمی و ویژگی‌های فطری و تکوینی زنان و مردان، رویکرد خاصی را در مبحث جنسیت و اخلاق به نمایش گذاشته است. این الگوی جنسیتی اخلاق ضمن تأکید برهمسانی ارزشی زنان ومردان حاوی دو نکته اساسی است؛ نخست اینکه در حوزه‌ی خوی‌های اخلاقی مجموعه‌ای از تفاوت‌ها در شدت و ضعف و دامنه‌ی برخی از ویژگی‌ها همچون حیا و انعطاف‌پذیری بیشتر برای زنان و غیرت ورزی و صلابت فزون‌تر را برای مردان مورد سفارش قرار داده‌ است؛و دیگر اینکه در حوزه‌ی رفتار‌های اخلاقی بر متانت بیشتر در گفتار، رفتار و پرهیز از خودنمایی زنان تاکید نموده است.