جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

روش شناسی ، طریقه ای است برای ارزیابی و سنجش روش های تفسیری در تفاسیر تا به خواننده کمک شود که به درک وفهم درستی از آیات الهی دست یابد . در این نوشتار ، تفسیر البلابل والقلاقل اثر ابوالمکارم محمود بن محمد حسنی واعظ ، مفسّر و متکلّم قرن هفتم (قرن افول تفسیر) مورد بررسی قرار گرفت . مهمترین مبانی این تفسیر، الهی و وحیانی بودن آیات قرآن ، تحریف ناپذیری قرآن ، قرائت واحد ، حجیت ظواهر قرآن ، جامعیت وجهانی بودن قرآن ، وجود ظهر وبطن در قرآن است . بیشترین قواعد مورد استفاده ، عبارت است : از قاعده سیاق ، اسباب نزول وشأن نزول ،ادبیات عرب ، توجه به مفاهیم کلمات در زمان نزول قاعده جری و تطبیق . روش این تفسیر مأثور واجتهادی است . گرایش آن در درجه اول کلامی و در جهت اثبات امامت و خلافت امیر المومنین علی علیه السلام و سپس ادبی است . علت نامگذاری این تفسیر به البلابل والقلاقل شاید پرسش وپاسخ هایی باشدکه در آیات حاوی لفظ قل است .

در این مقاله روش تفسیری استاد شهید مطهری مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. نویسنده، نخست، به گزارش عصر استاد مطهری پرداخته و گونه‏شناسی آثار قرآنی و پیش فهم‏های تفسیری ایشان را گزارش کرده است. سپس به ویژگی‏های روش تفسیری استاد روی آورده و از روش‏های تفسیر عقلی، تفسیر قرآن به قرآن، تفسیر اثری، تفسیر ادبی، تفسیر علمی، تفسیر موضوعی و تفسیر عصری سخن به میان آورده و در هر بخش، ابتدا، روش تفسیری مربوطه را تعریف کرده و سپس با استناد به آثار و سخنرانی‏های استاد، جایگاه آن روش را در روش تفسیری استاد مورد بررسی قرار داده و، با ذکر یک یا چند مثال از آثار ایشان، دیدگاه خود را به اثبات رسانده است. در پایان به این نتیجه رسیده است که روش تفسیری استاد مطهری، هر چند به عبارتی روش جامع است که در آن از همه‏ی ابزارها و مصادر فهم در جهت بهره‏برداری بیشتر از معارف قرآنی استفاده شده است، اما، آنچه در نگاه استاد، به تأسی از استادش علامه طباطبایی، اهمیت داشته است، روش تفسیر قرآن به قرآن بوده است، به طوری که ایشان تمام دریافت‏های دیگر روش‏های تفسیری را با ملاک و معیار این روش می‏سنجیده و مهر اعتبار بر آنها می‏نهاده است و این نگرش بر پایه‏ی پیش فهم‏ها و پیش فرض‏های مفسر شکل گرفته است. از این رو، روش تفسیری ایشان، روش تفسیر قرآن به قرآن با رویکرد اجتماعی و سیاسی و با تأکید بر پاسخ گویی به نیازها و سؤالات عصر است.