جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موقعیت ایتام که بر فقدان والدین یا فقدان حداقل یکی از آن دو در خصوص آنان دلالت دارد ، به عنوان پدیده ای اجتناب ناپذیر و وضعیتی بسیار حساس بوده که از دیرباز رسیدگی به وضعیت آنان در دین مبین اسلام در قالب آیات و روایات متعدد لحاظ شده است. با تدقیق در مبانی و علل آن سفارشات در مورد وضعیت یتیم ، این نتیجه حاصل می شود که گروه گسترده دیگری از کودکان با عنوان شبه یتیم باید در کنار یتیمان و چه بسا بیش از آنان مورد توجه قرار گیرند. ضابطه تمیز این پدیده ، عبارت است از هر گونه اختلال موثّر در کارکرد والدین نسبت به کودکان که می تواند مشتمل بر مصادیقی چون شبه یتیمی ناشی از اختلال در سرپرستی والدین زیستی ، شبه یتیمی به واسطه بد سرپرستی والدین و شبه یتیمی به جهت شرایط اقتصادی و فرهنگی باشد. پدیده یتیمی و شبه یتیمی به واسطه تبعات سوء روانشناختی و جامعه شناختی ، از جمله افسردگی ، اضطراب ، کاهش اعتماد به نفس ، خشونت و پرخاشگری ، گرایش به انحرافات اخلاقی ، فقر اقتصادی ، محرومیت آموزشی و فرهنگی ، تبعیض و بر چسب زنی و ... زمینه ای مساعد جهت رشد کمی و گسترش کیفی بزهکاران در جامعه را موجب گردیده اند.

در دنیای پیچیده کنونی، موضوع مبارزه با جرم و نحوه برخورد با مجرمین به مساله ای دشوار و بغرنج تبدیل شده است.چرا که برخی از اندیشمندان حقوق کیفری بر اقدامات کیفری و اعمال مجازات اصرار دارند و برخی دیگر با اشاره به ناکارآمدی کیفر در مهار و کاهش وقوع جرم، با تکیه بر یافته های دانش جرم شناسی بر مقابله با علل و عوامل و بستر هایجرم‌زاو به بیان دیگر بر پیشگیری از وقوع جرم تاکید می نمایند.البته دیدگاه اخیر مبنی بر توجه بر برنامه ها و راهکار های پیشگیرانه سابقه چندانی در بین اندیشمندان غیر اسلامی حقوق کیفری ندارد چرا که حدود دویست سال پیش و با ظهور مکتب تحققی در حقوق کیفری مطرح شده است.اما با نگاه اجمالی به آموزه ها و معارف دین اسلام متوجه خواهیم شد که حدود چهارده قرن پیش در تعالیم رهبران حکومت‌های اسلامی و منابع مکتوب دینی تاکید به تقدم پیشگیری بر درماندر مواجهه با جرم و انحرافات اجتماعی بوده است. از این‌رو نگارندهاین تحقیقسعی دارد با روش توصیفی- تحلیلی به گردآوری و تدوین نظام‌مند و روشمند آموزه‌هایپیشگیرانه کتاب شریف نهج‌البلاغه به عنوان یکی ازاصلی ترین منابع اسلامی که حاوی بخش اعظم اندیشه ها و دیدگاه های امام علی علیه السلام می باشد، بپردازد.به طور کلی یافته‌های این تحقیق دلالت براین دارد که بخش قابل توجهی از آموزه‌های نهج البلاغه در حوزه‌ها و مضامین مختلف اعتقادی، اخلاقی،تربیتی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، روان‌شناسی و حقوقی مرتبط با راه‌کارهای مبارزه با جرم و پیش‌گیری از وقوع جرم است که در قالب الگوی سه مرحله ای پیشگیری قابل ارائه می‌باشد که راهبرد اصلی و زیربنایی این آموزه‌هامبتنی بر رویکرد پیش‌گیرانه می‌باشد.یعنی، سیاست پیش‌گیری از جرم در نهج‌البلاغه اولی بر سیاست کیفری و مجازات می‌باشد. البته مقابله کیفری با بزهکاری به منظور جلوگیری از وقوع جرم ضروری و موثر تلقی شده است و لیکن باید توجه داشت که این روش مبارزه با جرم به عنوان آخرین مرحله و همراه با بکار بستن سایر روش‌های غیرکیفریبا رعایت ملاحظات مربوطه به کار گرفته شود. اما به طور اجمالی از وجوه افتراق آموزه‌های پیشگیرانه نهج‌البلاغه با راهکارهای متداول ارائه شده در جرم شناسی پیشگیری عبارت است از ارائه یک برنامه جامع، فراگیر، عمیق و مرتبط با هم‌دیگر با توجه به همه‌ی عوامل درونی و بیرونی، فردی و اجتماعی، مادی و غیرمادی بزهکاری می باشد

با افزایش جرائم و آسیب‌های اجتماعی و با نهایت تأسف بروز کاهش سندر ارتکاب جرائم و ایجاد آسیب‌های اجتماعی، دکترین جرم‌شناسان و روان‌شناسان و متفکرین علوم اجتماعی، پیشگیری را از درمان مهم‌تر دانسته و لذا خانواده را که از ارکان جامعه و مهم‌ترین رکن آن بوده، در پیشگیری از جرائم کودکان و نوجوانان موثرتر قلمداد می کنند، زیرا خانواده سالم ضا من بقای نسل سالم و در نتیجه پرورش دهنده نسل‌های بعدی آن خواهد بود.از این رو خانواده‌ها با بهره‌گیری از توصیه‌ها و دکترین محققین و بالاخص با بکارگیری دیدگاه-های برجسته و انسان ‌ساز دین مبین اسلام و استفاده‌ از فرمایشاتمعصومین (ع) می‌توانند بهترین محیط را برای تربیت فرزندان خود فراهم آورند.مرحله اول که مربوط به اساس تشکیل خانواده است باید به هم کفوی انتخاب همسر خصوصاً به توصیه‌های چهارگانه امام صادق (ع) درخصوص 1- ایمان و اخلاق والدین طرفین 2- ایمان و اخلاق طرفین3- هم کفوی نوع عاطفه طرفین 4- هم سوئی مدیریت طرفین توجه وافی و کافی صورت پذیرد.مرحله دوم، طرفین باید با استفاده ازاحکام صحیح و روش‌های انسانی، بهترین شیوه را برای زندگی و برخورد طرفین انتخاب و ساعی بر بکارگیری همه‌ی آن موارد باشند.مرحله سوم، باید با بهره گرفتن از احکام الهی، از خدای تبارک و تعالی فرزندان سالم با روحیه-ی عالی تقاضا نمایند.در مرحله چهارم با روش‌های علمی و الهی بر تربیت صحیح کودکان خود بپردازند و درسایه صبر و درایت و اخلاق محمدی بهترین تربیت را برای کودکان خود ارزانی دارند.در آن صورت جرائم کودکان و نوجوانان رو به کاهش گذاشته به طوری که این امید است که به طور کلی محو گردد.

با اینکه جرم و انحراف از ابتدای زندگی بشر همواره وجود داشته است لیکن در عصر حاضر که عصر صنعت و فن آوری لقب گرفته است و انسان‌ها به زعم خود از رفاه بالاتری برخوردار شده‌اند، تأثیر این معضل بیش از هر زمان دیگر نمود پیدا کرده و جوامع را آزار می‌دهد. همه ساله، حجم فراوانی از درآمد ملی کشورها صرف مبارزه با جرم و ساماندهی تلاش‌های گوناگون بین‌المللی و ملی و محلی برای مهار پدیده مجرمانه می‌شود. نگاه جرم شناسانه به وضعیت جرم و مجرم در جوامع امروزی بیش از پیش این مسئله را مورد توجه قرار می‌دهد.اما وظیفه پلیس به طور سنتی پلیس به عنوان بخشی از سیستم عدالت کیفری تلقی می‌شد و بسیاری از جرم‌شناسان پیشگیری پلیسی را بخشی از مصادیق پیشگیری واکنشی دانسته و آن را اساساً پیشگیری به مفهوم خاص، نمی‌دانستند. به همین دلیل، در زمینه ایفای نقش پیشگیرانه پیش کنشی توسط پلیس، تردید و ابهام وجود داشته است. برخی پرداختن پلیس به امر پیشگیری از جرم را مغایر با اقتدار پلیس در جامعه می‌دانند و معتقدند که پلیس به عنوان قوه‌ی قاهره حکومت باید همواره فقط نقش ارعابی خود را ایفا کند و برخوردهای نرم و پیشگیرانه با پدیده مجرمانه و بزه‌کاران بایستی به سایر نهادهای عمومی و مدنی سپرده شود. در مقابل، عده روزافزونی از صاحب نظران اعتقاد راسخ دارند که دخالت و ایفای نقش پلیس در مقوله پیشگیری از جرم امری ضروری و هوشمندانه است و موجب ارتقای اثربخشی اقدامات پلیس در جامعه می‌شود. مأموریت اصلی پلیس در حیطه امنیت موجب شده که به تحقق امنیت توجه ویژه ایی بشود و وظایف اختصاصی و جدیدی برای خود تعریف نمایند . حال آنچه مدنظر این پایان نامه است رویکرد پلیس در خصوص تأمین امنیت شهری و پاک سازی شهر از جرم و مجرم است که برخی صاحب نظران نقش پلیس را در این زمینه موثرتر از ضابطین دیگر امنیتی میدانند خصوصاً اینکه پلیس به عنوان ضابط عام قضایی وظیفه تأمین امنیت شهری را عهده دار است.پلیس انگلستان نیز امروزه با الگو گرفتن از پیشینه خود به سازمان دهی پلیس پرداخته ویکی از غنی‌ترین و قوی‌ترین سازمان‌های امنیتی و پلیسی در اروپا را برای خود ایجاد نموده است که الگویی گردیده است برای کشورهای اروپایی دیگر. البته نباید از خشونت بی حدوحصر پلیس انگلستان در برخورد با متهمین و گاه مظنونین غافل ماند که گاهاً در رسانه های جمعی سالانه بخش قابل توجهی از اخبار را به خود جلب می‌نماید.

بزهکاری اطفال یکی از معضلات مطرح در حوزه سیاست گذاری های اجتماعی، فرهنگی، امنیتی و بهداشت روانی جامعه می باشد. جامعه ما نیز علی رغم برخورداری از فرهنگ و آداب سنن متعالی و پایبندی به اصول تربیتی اسلام و تلاش مسئولان در جهت از بین بردن زمینه های بزهکاری و هدایت کودکان از این عارضه اجتماعی مصون نبوده و روند روبه رشد آن محسوس و نگران کننده است. حساسیت این موضوع و تحقیق در این زمینه با توجه به در صد بالای کودکان و نوجوانان جامعه ما بیشتر است. همچنین با رشد تکنولوژی و تحولات رسانه ای انتقال زمینه های انحرافات اخلاقی و بزهکاری از جامعه ای به جامعه دیگر، از شهری به شهر دیگر بر پیچیدگی موضوع و دشواری مهار این مشکل بزرگ اجتماعی افزوده است. بر این اساس لزوم تحقیق و ریشه یابی و شناخت عوامل بروز این پدیده ضد اجتماعی و یافتن راههای پیشگیری و درمان آن و همچنین وضع مقررات مناسب در برخورد با آن پیش از پیش احساس می شود. در این پایان نامه برخی از گزیده ترین نتایج برای حل مشکل مزبور عبارتند از: با آموزش والدین، حمایت از خانواده ها از لحاظ اقتصادی، با گسترش صلاحیت ها و مهارت های اجتماعی می توان خانواده را به یک محیط مطلوب برای تربیت صحیح کودکان تبدیل نمود و با حمایت از خانواده ها و کودکان در معرض خطر نیز می توان از بزهکاری اطفال پیشگیری نمود. مهمترین و مؤثرترین آموزش بعد از محیط خانواده در محیط مدرسه و از سوی مربیان انجام می پذیرد. کانون اصلی راهکارهای اجتماعی پیشگیری از بزهکاری از طریق مدرسه، باید سیاست هایی باشد که موارد افت تحصیلی، رفتار اخلال گرایانه و فرار از مدرسه و دیگر مشکلات رفتاری دانش آموزان را به حداقل برسانند. البته قابل ذکر است که سیستم آموزشی ما نیاز به تغییرات اساسی دارد. پلیس نیز می تواند با همکاری در مدارس هم به کودکانی که در خانواده های سالم به سر می برند و هم به کودکان در معرض خطر کمک نماید و باعث پیشگیری از بزهکاری اطفال شود.