جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ضرورت های برآمده از ارتباط با دول خارجی و الزام برخورداری از امکانات فکری و فرهنگی غرب، اهمیت ترجمه را بار دیگر برای حکومت قاجار و طبقه مترقی و روشنفکر جامعه ایران آن روزگار، مطرح ساخت. بنا بر همین ضرورت ها، نهادی به نام دارالترجمه تاسیس شد تا ضمن برآوردن نیازهای حکومت مبنی بر ترجمه قراردادها و مطالب سیاسی و اقتصادی، با نظارت بر ترجمه آثار فکری و فرهنگی، نسخه دلخواه حکومت را در دسترس مخاطبان و علاقمندان آثار غربی، قرار دهد. بر این اساس، اجزا و ارکان دارالترجمه با حسیاست فراوان انتخای می شده اند تا از ورود افراد با افکار مخالف حکومت جلوگیری به عمل آید، اما حکومت نمی تواند مانع ورود افکار جدید و مترقی به کشور شود، لذا در صدد تاسیس نهادی به نام سانسور برمی آید تا مانعی جدی در برابر نشر افکار آزادی خواهانه ایجاد نماید.در مقاله حاضر ضمن پرداختن به تاریخچه تاسیس دارالترجمه در دوره قاجار، ارکان و عناصر دارالترجمه، فعالیت های دارالترجمه و اداره سانسور و روش های مقابله آن نیز مورد بررسی قرار گرفته است.

در دوران قاجار، در ‌پی آشنایی ایرانیان با ادب و فرهنگ سایر ملل، ترجمه آثار ادبی رونق گرفت و به غنای زبان و ادب فارسی افزود. منطق ‌الحمار (خرنامه)، از ترجمه‌ های ادبی این عهد، در اصل به زبان فرانسوی نوشته شده و ترجمه آن، در اغلب منابع، به اعتمادالسلطنه (1259-1313‌ ق) نسبت داده شده است که بر زبان فرانسوی تسلط داشت و آثاری از آن زبان به فارسی ترجمه کرده بود. در دوران قاجار، ترجمه آثار ادبی اروپایی از زبان ترکی متداول بود و در اغلب این ترجمه ‌ها، برای حفظ اصالت اثر، به زبان واسطه اشاره ‌ای نمی ‌شده است. از آن ‌جا که آثار ترجمه ‌ای معمولا رگه ‌ها و تاثیراتی از زبان مبدا با خود دارند، در این مقاله با بررسی سبک نوشتاری خرنامه (ساختار و کاربرد واژگان و تعبیرها و جمله‌ ها) نشان داده شده که اثر از زبان ترکی به فارسی ترجمه شده است نه از اصل فرانسوی آن. رگه‌ هایی از سبک‌ های گوناگون نثر که پس از ترجمه، برای آرایش و تزیین و افزودن مطالب انتقادی به آن راه‌ یافته نیز نشان داده شده است. این موارد خط‌ مشی دارالترجمه ناصری را در ترجمه آثار ادبی نشان می ‌دهد. ترجمه ‌های ادبی گروهی انجام می‌ گرفته و اثر را چندین بار نویسندگان و ویراستاران بررسی و ویرایش کرده ‌اند.