جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ساختار و کارکرد اسطوره در آثار بهرام بیضایی گاه دگرگونی هایی می یابد. نمونه آن، تغییر کلیشه «قهرمان» در برخی فیلم های او است. اسطوره قهرمان و سفر او، همواره مورد توجه اسطوره شناسان بوده است، بر اساس دیدگاه و الگوی جوزف کمبل، قهرمان مرد مراحل دهگانه ای را در سفر رو به کمال خود طی می کند. اما، بیضایی با تنزل قهرمانان مرد و توجه به نقش آفرینی قهرمانان زن، به تغییر کارکردهای سنتی این اسطوره متناسب با اوضاع زمانه دست زده است. رعنا در فیلم «غریبه و مه»، زن آسیابان در «مرگ یزدگرد»، تارا در «چریکه تارا»، خانم بزرگ و ماهرخ در «مسافران» و گلرخ در «سگ کشی»، ضمن سفر پیش رویشان، با دانایی، آزمون و نجات بخشی به قهرمان اسطوره ای بدل شده اند. این امر به پررنگ شدن نقش اسطوره و جنسیت در سینمای او انجامیده است.

هدف از نگارش این مقاله توصیف شهر و تجربه مدرنیته در ایران پس از انقلاب از دریچه سینماست. در واقع قصد داریم با میانجی گری سینما و تصویری که از شهر ارایه کرده، تاملی انتقادی داشته باشیم بر تجربه مدرنیته در ایران بعد از انقلاب، چرا که شهر تهران در آثار سینمایی همواره نماد امری مدرن و در تقابل با سنت قرار گرفته است.آرای تنی چند از اندیشمندان انتقادی همچون تضاد و تناقض درونی مدرنیسم در اندیشه برمن، تراژدی فرهنگ مدرن، فرهنگ عینی و فرهنگ ذهنی در اندیشه زیمل، چهارچوب نظری این مقاله را تشکیل داده است. علاوه بر آن مفاهیمی همچون ازخودبیگانگی و بت وارگی در آرای مارکس برای تحلیل فیلم ها به کار گرفته شده است. هدف این است که با کمک گرفتن از این چهارچوب نظری و مفاهیم مرتبط با آن در قاب سینما به درکی انتقادی از مدرنیته شهری در ایران پس از انقلاب دست یابیم. بدین منظور فیلم هایی را مطالعه کردیم که شهر در کانون آن قرار داشتند. در هر دهه چند فیلم نمایا انتخاب شدند و سپس با کمک روش تفسیر انتقادی به نقد و تحلیل تصویر شهر تهران در سینمای بعد از انقلاب پرداختیم.

در ورود مطالعات بینامتنی به هنر، توجه برخی اندیشمندان بینامتنیت در تحلیل های بینامتنی از مطالعات ژرار ژنت به سازکارهای مختلف متن جلب شده است. ژنت با طرح ترامتنیت پنج قسم از این روابط را پیش روی تحلیلگران متن گذاشت. این مطالعات به مرور زمان به سینما نیز راه یافت. هدف این مقاله، بررسی ابرمتن ها و پیرامتن ها - دو جزء ترامتنیت - در سینمای ایران است. در مواجهه با برگرفته های سینمایی در خواهیم یافت که یک متن فیلمی از متون دیگر - چه ادبی، چه دیگر متون - به صورت های مختلف بر می گیرد. یکی از مسائل این پژوهش، شناخت انواع برگرفته ها سینمایی و ویژگی های آنهاست. در روابط پیرامتنی، متنی در آستانه متنی دیگر قرار می گیرد و به نظر می رسد نسبت آن با زمان اکران مهمترین مساله در این رابطه است. هدفی که در کنار این مسائل دنبال می شود، معرفی الگویی از روابط بینامتنی است که انواع این برگرفته ها و روابط زمانی پیرامتنی را در سینمای ایران مشخص کند. برای رسیدن به مناسبات ابرمتنی و پیرامتنی در سینمای ایران، برخی فیلم های سینمای ایران در دو دهه 1370 و 1380 بررسی شده است.

در این مقاله، بازنمایی مسائل و معضلات اجتماعی در فیلم های ایرانی برگزیده در سه جشنواره برجسته بین المللی شامل کن، برلین و ونیز بررسی شده است. حجم نمونه، برابر با جامعه آماری و 20 فیلم برنده جایزه را دربر می گیرد. موضوع کلی و داستان فیلم ها حاکی است که در 12.3 درصد صحنه ها، محدودیت های اجتماعی زنان و دختران و در 6.6 درصد ناهنجاری های اجتماعی بازنمایی شده است. همچنین 13 فیلم با مسائل و مشکلات اجتماعی ایران ارتباط نداشته و سه فیلم با مسائل اجتماعی، سه فیلم با محدودیت های اجتماعی زنان و یک فیلم با تهیه موسیقی زیرزمینی مرتبط بوده اند. رویکرد 15 فیلم به مسائل اجتماعی، انتقادی - اصلاحی بوده و در سه فیلم چنین رویکردی مشاهده نشده است. همچنین در سه فیلم، مولفه های سیاه نمایی به طور کامل دیده شده است.

در این مقاله چگونگی تصویرپردازی از مولفه های فرهنگ ایرانی ـ اسلامی در فیلم های ایرانی برنده شده در جشنواره های بین المللی بررسی شده است. روش بررسی، تحلیل محتواست و جامعه آماری، 20 فیلم بلند داستانی را شامل می شود. یافته ها نشان می دهد در دو فیلم بادکنک سفید و باد ما را خواهد برد، مولفه های فرهنگ ایرانی ـ اسلامی پررنگ تر بازنمایی شده و در سایر فیلم ها، نمایش این مولفه ها، کم رنگ تر بوده است. همچنین بر اساس یافته ها، موضوع های بکر و متفاوت بودن داستان ها و مضامین، مهم ترین ویژگی این فیلم ها و احتمالا زمینه ساز موفقیت بین المللی آنها بوده است.

این مقاله درباره اقتباس سینمای ایران از ادبیات داستانی معاصر است و سعی دارد تا با نگاهی آماری به مساله آثار سینمایی اقتباس یافته از ادبیات داستانی معاصر ایران، به بررسی رابطه این دو رسانه در چند سال گذشته بپردازد و با تمرکز بر روی آثاری که در طی این چند سال، بازتاب این گونه سینمایی بوده اند، نویسندگان و کارگردانان موثر در این روند را معرفی کند. یکی از آثار قابل قبول در این زمینه، فیلم سینمایی « چکمه » ساخته محمد علی طالبی است که بر اساس داستانی به همین نام از هوشنگ مرادی کرمانی ساخته شده است. اثر مذکور در این مقاله ابتدا به طور مجزا بررسی می شود و نکاتی که در روند اقتباس آن، لحاظ شده است با توجه به منابع، معرفی می گردد.