جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

توجیه عقلانیت باورهای دینی یکی از مباحثی است که امروزه در فلسفه دین جایگاه خاصی دارد. بر خلاف دلیل‌‌گرایان، که می گویند باور و اعتقاد زمانی عقلانی است که مبتنی بر دلیل کافی باشد، شاخه ای جدید به نام معرفت شناسی اصلاح شده وجود آمد که در مقابل دلیل گرایی قرار داشت و عقلانیت را بی جا و بی مورد می دانست و معتقد بود که اعتقادات دینی می‌توانند کاملا موجه و معقول باشند، حتی اگرهیچ قرینه ای آنها را تایید نکند. فیلسوفان معرفت شناسی اصلاح شده در دو مولفه معرفت، باور وصدق، با فیلسوفان کلاسیک توافق دارند اما در مولفه توجیه از یکدیگر متمایز هستند. در همین راستا و در بین فیلسوفان معرفت شناسی اصلاح شده، نیکلاس ولترستورف (1932م) اقدام به معیاری قاعده مند برای دفاع از عقلانیت باورهای دینی کرده است. ولترستورف وپلانتینگا جزء معرفت شناسی اصلاح شده که در مقابل دلیل گرایی قرار می گیرند اما به طور کلی می توان گفت ولترستورف نسبت به خوانش پلانتینگا معتدل تر است، زیرا او معنای عام عقلانیت را در نظر می گرفت. در واقع در معرفت شناسی اصلاح شده، تلاش کردند که با پذیرش ایمان‌گرایی، خدا را در ورطه بی انتهای غیر عقلانیت قابل پذیرش می داند، و با نقد دلیل گرایی و مبناگرایی کلاسیک ، توصیفی نو از عقلانیت باورهای دینی ارائه می نمایند. هدف این پژوهش بررسی خوانش ولترستورف درباره معقولیت باورهای دینی لاک است. مهم ترین نتیجه ای که از دیدگاهش استنباط می شود، خوانش اعتدالی ولترستورف در مورد دلیل گرایی است، در واقع وی با توجه به انتقادات نسبت به دلیل‌گرایی آن را به طور کامل رد نمی‌کند. و دیگری گسترش مفهوم عقلانیت و پا گذاشتن به مرز روان شناسی و ترکیب معرفت و اخلاق است.

قدیسان اخلاقی شایسته‌ترین افرادی هستند که در فرهنگ های دینی و اخلاقی ، به دلیل ویژگی های خاص معرفتی _ تربیتی و افعال برتر و فراتر از حد وظیفه، به عنوان نمونه و اسوه شناخته می شوند. دو چهره ارزشی و الزام آور اخلاق د رتئوری های اخلاق هنجاری ، به انضمام رویکرد دینی و غیر دینی در اخلاق های دینی و سکولار ، تفاوت هایی را درتفسیر افعال فراتر از وظیفه و ویژگی های قداست‌مآبانه ایجاد کرده است. گذشته از این ، تنوع در تصویر ارائه شده از هویت قدیسان و ویژگی های آنان ، د رآثار برخی نویسندگان غربی، تنزل مقام قدیس و قهرمان اخلاقی، تا حد یک سیاستمدار فاقد هر گونه قداست را به دنبال داشته است. به رغم تأیید قداست و پاکی طینت ورفتارهای صحیح قدیسان نزد نظریه پردازان مختلف، با تردیدهایی نیز در این رابطه مواجهیم. در مقاله حاضر ، پس از تصویر ماهیت قدیس د راخلاق دینی و سکولار، و اشاره به تفاوت های ماهوی قدیسان د راین دو رویکرد، بر دقت در کاربرد واژه قدیس د رفرهنگ های مختلف تأکید شده است . طرح و نقد دیدگاه های مخالف با جایگاه و ارزش های اخلاقی قدیسان ، از دیگر مباحثی است که به آن پرداخته شده است.

حلّ تعارض اخلاقی، مستلزم تصمیم‌گیری است. از این رو، هرگونه شیوة پیشنهادی برای حلّ تعارض اخلاقی، در حیطه عقلانیت عملی می‌گنجد. عقلانیت عملی بر عقلانیت نظری مبتنی است. عقلانیت عملی و نظری، دو روی­کرد واقع‌‌گرو‌انه و ایده‌آل­گروانه را دارد. روی­کرد‌های ایده‌آل­‌گروانه در عقلانیت نظری، درپی دستورعمل‌های معرفتی، یقین بمعنی الاخص را طلب می‌کنند و در عقلانیت عملی، بهترین انتخاب ممکن را خواهانند. با وجود این روی‌کردهای ایده‌آل­گروانه به چندین گونه مشکل برمی­خورند. با قدم نهادن به روی‌کردهای واقع گروانه به دو حقیقت ره می­یابیم. نخست آن­که هر وضعیت، یک امر منفرد و هر شخص دارای ویژگی‌های خاص معرفتی است و لذا امکان ارائه شیوه‌های حلّ تعارض کلی و تعمیم­پذیر حتی در حیطه خاص وجود ندارد؛ دوم آن­که پذیرش دسته‌ای از گزاره‌ها، امری ارادی است (اراده­گروی غیر مستقیم) و لذا محیط ادراکی و باورهای قبلی فرد در پذیرش باور و تعمیم­سازی‌های مبتنی بر آن نقش دارند. با توجه به تأکید فراوان دین بر آموزه‌های اخلاقی، آموزش‌های دینی از طریق الگو‌های عملی (اخلاق فضیلت محور) تاثیر بسیار مثبتی در حلّ تعارض‌‌های اخلاقی می‌تواند داشته باشد.