جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نقد محتوایی آثار ادبی در پژوهش های ادبی پارسی چندان رواج و روایی ندارد و بسا که زیبایی ها و جذابیت های بیرونی و موضوعی پژوهنده و خواننده را آن چنان درگیر می کند که به درستی و نادرستی نگاشته ها کمتر توجه می نماید. یکی از متون معتبر نثر فارسی که از منابع اصلی پژوهشگران درباره شخصیت جلال الدین مولوی و خاندان و یارانش می باشد، کتاب مناقب العارفین نگاشته شمس افلاکی است. این کتاب با شیوه ای مریدانه و مخلصانه نگاشته شده و اشتباهات و تضادهای بسیار دارد. از گذشتگان با بیاناتی غیر واقع، اسطوره می سازد و از معاصران با شیفتگی بسیار شخصیت های فرا واقعی جلوه می دهد که با نگاشته های خودش هم - اگر دقیق بررسی شود - تطبیق نمی کند. در این جستار احوال یکی از گذشتگان (بهاء ولد) پدر مولوی و یکی از معاصران او (امیر عارف، نوه مولوی) بررسی می شود.

از دیرباز در میان متون صوفیه، بیان کرامت ها برای مشایخ مرسوم بوده است. آنان یا مریدانشان ناگزیر بوده اند برای مشروعیت بخشی به قدرت خود و نیز ایجاد سلطه دست به کرامت سازی بزنند. آنچه درک این مطلب را به آسانی ممکن می سازد وجود حکایت های کرامتی مشابه و یکسان برای صوفیه در طول تاریخ است. در این جستار پس از بررسی فرایند کرامت سازی برای مولوی و خاندانش در زندگینامه های وی بخصوص مناقب العارفین و جستجوی دلایل آن به ریشه یابی برخی از این کرامت ها در متون پیشین پرداخته شده است.

خلاصه المناقب، خلاصه مناقب العارفین شمس الدین احمد افلاکی است که احمدبن محمود ملقب به معین الفقرا (صاحب تاریخ ملازاده در ذکر مزارات بخارا) مرید جلال الدین ابوالفتح محمد بن محمد بن محمود الحافظ البخاری (خواجه محمد پارسا) از این کتاب فراهم آورده است. ارزش این متن به مطالب افزوده ای است که گرد آورنده برای نخستین بار از اقوال مولانا جلال الدین محمد به کتاب علاوه کرده؛ ضمنا حکایتهای مهم و زیبایی را نیز انتخاب نموده است. در این مقال پس از معرفی متن و سابقه آن، به شناساندن احمد بن محمود و مرادش و عصر زندگی ایشان و سپس برای اولین بار به تصحیح بخشی پرداخته شده که معین الفقرا از سخنان مولانا به متن افزوده است.