جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فلسفه سیاسی ابن‌سینا دارای اصول و مؤلفه‌های منحصر به‌فردی است که به‌رغم نقش بی‌بدیل آن در تبیین فلسفه سیاسی اسلامی، کمتر مورد توجه قرار گرفته است. برای فهم و تبیین درست فلسفه سیاسی وی ضرورت دارد تا تمامی آثار وی بررسی شود. پژوهش حاضر، با روش توصیفی و تبیینی، به بررسی اصول و مؤلفه‌های فلسفه سیاسی ابن‌سینا پرداخته است. فلسفه سیاسی ابن‌سینا بر بستر بنیان‌های اساسی چون هستی‌شناسی، معرفت‎شناسی و انسان‌شناسی استوار است. ابن‌سینا در طرح فلسفه سیاسی خود منابع شناخت را متعدد می­داند و از روش­هایی چون، برهان، عقل، حس، تجربه و وحی یاری می­گیرد. توجه ویژه به رهبری جامعه، پیوند میان نبوت و سیاست، اصالت‌دادن به شریعت نسبت به سیاست و تبیین شیوه جانشینی نبی‏را می‌توان از مهم‌ترین شاخص‌های‌ فلسفه سیاسی وی به‌شمار آورد. ایشان راه نجات جامعه را استقرار نظام سیاسی عقلا‌نی برآمده از شریعت معرفی می­کند. او هیچ‌گاه واقعیت‌های خارج از ذهن را انکار نمی‌کند و تمامی حکومت‌های موجود را از نوع تغلبیه و مردود می­داند.

الملخص: أصبح من الضروري إهتمام الفلسفة بالمجال العملي لمجتمعاتنا العربية، والعمل على مقاربة قضاياها المطروحة في الوضع الراهن، وعلى رأسها المسألة السياسية التي لعبت دورا مهما في توجيه تاريخنا قديما وحديثا ولا تزال كذلك إلى غاية اليوم ، لكن على الفلسفة أن تنخرط في المقولات والخلفيات الثقافية لهذه المجتمعات، وتعمل على تفكيكها ونقدها والكشف عن محدوديتها ودورها في إعاقة إنتاج خطاب عقلاني حداثي في المجال السياسي بشكل يسمح بإعادة بناءه من جديد ليصبح متماشيا مع روح العصر المتشبع بقيم الحرية والعقلانية Abstract : It is necessary that philosophy gives importance to the practical field of the Arab societies, by working to approach the cultural issues according to its contexts and situations, such as the political issue, which plays an important role in guiding our ancient and modern history, and even nowadays. Whereas, the most important role of philosophy is to engage in the cultural statements and backgrounds of these societies in order to deconstruct and criticize its limitation and its role in impeding the production of modern rational discourse in the political field in a way that allows to rebuild it again, for the purpose to go hand in hand with the values of freedom, rationality and autonomy.

‫علامه جعفري، فيلسوف و انديشمندي است که هنوز انديشه‌هاي وي در ابواب مختلف، از جمله فلسفه سياسي، به‌خوبي تبيين نشده است. پژوهش حاضر کوشيده است با روش توصيفي تحليلي، فلسفه سياسي اين انديشمند معاصر را تبيين نمايد. فلسفه سياسي به‌عنوان شاخه‌اي از فلسفه، به پرسش‌ها و مسايل دايمي و فرازماني انسان‌ها در حيات سياسي آنان توجه مي‌کند. آن‌چه علامه جعفري در اين زمينه ارايه کرده است، به‌گونه‌اي بنيادين و پويا بر محور "حيات معقول" استوار است. او بر اساس مباني خود در حوزه‌هاي خداشناسي، معرفت‌شناسي، انسان‌شناسي و هستي‌شناسي، جهاني را ترسيم مي‌کند که در رأس آن واجب الوجود به‌عنوان خالق هستي قرار دارد، و در اين جهان، علاوه بر حاکميت نظم و هدف‌مندي، عنايت خداوند نيز به‌عنوان سرچشمه کمال، خيريت و هدف‌مندي موجودات، جريان دارد. از نگاه او، انسان مسافري است که از سوي خدا آمده و به‌سوي او باز مي‌گردد. وي انسان را خليفه خدا در زمين دانسته و حاکميت اصلي را از آن خدا مي‌داند، که عقول سليم، وجدان‌هاي پاک، پيامبران، امامان( و عالمان رباني مي‌توانند اين حاکميت را از جانب خداوند محقق سازند. در فلسفه سياسي او، جهان هستي و انسان غايت‌مدار بوده، و هر کس که به خدا نزديک باشد و از شرايط کمالي برخوردار باشد، مي‌تواند رهبر و هادي جامعه باشد. علامه جعفري، هدف اصلي سياست و حکومت را راهبري انسان‌ها به‌سوي کمال، تعالي و تقرب به خدا مي‌داند. بر اين اساس، نظام سياسي مطلوب وي، نظامي است که در آن، دين تمام شئون زندگي انسان را فرا بگيرد. حکومت مطلوب هم از نظر وي، حکومت پيامبران است، که در عصر امامت، امام معصوم(س) در رأس نظام قرار مي‌گيرد، و در عصر غيبت نيز فقيه حکيم و مجتهد جامع‌الشرايط متولي اين مقام مي‌شود. در اين حکومت، همگان از حقوق بنياديني مانند حق حيات، کرامت، آزادي مسئولانه، تعليم و تربيت، مساوات، فرهنگ و سياست برخوردار هستند.

لویاتان بزرگ‌ترین و نخستین اثر فلسفه‌ی سیاسی و اولین شرح جامع درباره‌ی دولت مدرن و ویژگی‌ها و کارکردهای آن است. هابز در لویاتان با بهره‌برداری از تمثیل‌های ابزاروار و اندام‌وار دولت را همچون انسان مصنوعی قلمداد می‌کند، که ممکن است دچار انواع بیماری‌ها شود و یکی از علایق اصلی هابز تشریح کالبد دولت و بیماری‌های آن است. هابز همچنین در تحلیل ماهیت قدرت آن را همچون پدیده‌های سیال و فراگیر می‌داند که اساس کل زندگی اجتماعی را تشکیل می‌دهد و حوزه‌های مختلف زندگی همچون مالکیت اقتصادی، علم و دانش، اخلاق، قانون و حقوق و غیره، همگی در پرتو آن شکل می‌گیرند و در حقیقت با آن هم‌ذات هستند.///