جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

با وجود اینکه تمام شواهد اصیل تاریخی و متنی گواه است که عقیده به تحریف قرآن در میان شیعیان دو سه قرن نخست مطلقا شایع نبوده و بعدا هم در سده های کلاسیک اسلام این اندیشه تنها در بخش بسیار محدودی از عالمان شیعی امامی رواجی داشته است.

سلامة القرآن من التحريف، تألیف دكتر فتح‌الله محمدى، پيرامون مسالۀ تحريف ناپذيرى قرآن نوشته شده كه مؤلف محترم، آن را «سلامة القرآن من التحريف» نام نهاده است. كتاب در دو مقام بحث نموده (سلامة القرآن من التحريف و افتراآت بر شيعه) كه مجموعا؛ شامل پنج فصل و چند مطلب است كه فهرست موضوعات آن به قرار زير است: فهرست مطالب مقام اول: فصل اول: ادلۀ سلامة القرآن من التحريف - در نزد اماميه؛ شامل: آيات قرآن - احاديث - شواهد تاريخى - و دليل عقلى. فصل دوم: روايات تحريف در ميزان نقد؛ شامل: نقد اسانيد - نقد نصوص و شواهدى از سخنان علماء شيعه مبنى بر سلامت قرآن از تحريف. فصل سوم: احاديث تحريف در كتب اهل سنت. فصل چهارم: نگاهى به جواب‌هاى اهل سنت از روايات تحريف. فصل پنجم: نگاهى كوتاه و گذرا، به جواب‌هاى علماء شيعه از روايات اهل سنت. فهرست مطالب مقام دوم: در اين مقام آراء و نظريات دكتر ناصر بن على قفارى ذكر شده كه در آن مطالب زير وجود دارد: توقف كوتاهى با قفارى، ادعاهاى قفارى در ميزان نقد، مصادر و كتاب‌هاى شيعه در اين باره چه مى‌گويند، مضامين روايات تحريف در كتاب‌هاى شيعه و مصحف حضرت على علیه السلام

مع الدكتور ناصر القفاري في أصول مذهبه، تألیف ابوالفضل اسلامی در پاسخ به اتهامات ناصر قفاری در کتاب «أصول مذهب الشيعة الاثنی عشرية» نوشته شده است. در این اثر یک جلدی به زبان عربی شبهات مطرح‌شده با استناد به آیات و روایات و اقوال علما مورد نقد قرار گرفته است. کتاب، مشتمل بر مقدمه نویسنده و متن اثر است که بدون دسته‌بندی خاصی شبهات قفاری را پاسخ گفته است. اساس بحث نویسنده در نقد عبارات «الشيعة قائلون بالتحريف» یا «الشيعة تعتقد بتحريف القرآن» است؛ یعنی شیعه قائل به تحریف قرآن کریم است. نویسنده، کتابش را با این داستان آغاز کرده است. حکایت شده که مردی خبر مرگ دوستی قدیمی را شنید. یک روز او را زنده ملاقات کرد، پس تعجب کرد و به او گفت: ای رفیق به من گفته شد که تو مرده‌ای! دوستش به او گفت: ولی حالا می‌بینی که من زنده‌ام و روزی می‌خورم و پیش از این نمرده بودم! پس تعجب مرد بیشتر شد و با اصرار بر انکار حیات او می‌گفت: چگونه تو نمرده بودی، درحالی‌که کسی که از تو موثق‌تر است مرگ تو را به من خبر داد؟! حکایت ما پیروان اهل‌بیت پیامبر(ص) با برخی از محققین اهل سنت همین است. می‌گویند: ما شنیده‌ایم که شما قائل به تحریف قرآن هستید. به آنها می‌گوییم: ما شیعیان و پیروان اهل‌بیت(ع) معتقد به تحریف قرآن نیستیم، بلکه معتقدیم که این قرآن که در دست مسلمین است بدون کم و زیاد همان است که بر رسول اکرم(ص) نازل شده است؛ باطل در آن راه نیافته و خداوند متعال آن را از هر تغییر و تحریفی حفظ کرده است. محقق سنی می‌گوید: کسی که خبر داده ابن تیمیه است که از شما موثق‌تر است! در جوابش می‌گوییم: آیا این خبر از ماست؟! چگونه از ماست و حال آنکه ما از آن بی‌خبریم؟! وی در ادامه با اشاره به نام چند تن دیگر از علمای اهل سنت، توجه به کلام این افراد و نادیده گرفتن سخن دیگر موثقین مانند صاحب «إظهار الحق» شیخ رحمت‌الله هندی را تعجب‌آور دانسته است. اسلامی، اتهامات کسانی چون قفاری مؤلف کتاب «اصول مذهب شیعه امامیه» را غیر قابل پذیرش می‌داند؛ چراکه او نه یک بار، بلکه بارها در امانت علمی خیانت کرده و متأثر از افکار وهابیت و اتهامات ابن تیمیه است که برخی علمای اهل سنت، او را کافر می‌دانند. قفاری در نقل عقائد شیعه به قول ابن تیمیه استناد می‌کند که نزد علمای مذهبش مردود است، چه برسد به علمای امامیه. وی در ابتدای متن کتاب به 15 مورد از سخنان ناصر قفاری که در آنها شیعه را در موضوعات مختلف مورد اتهام قرار داده، اشاره کرده است. سپس از موارد فوق 10 اتهام او را استخراج و لیست کرده است. سپس تأکید می‌کند که مهم‌ترین موضوعی که همه کتاب‌هایی از این دست آن را نوشته و در پخش و انتشار آن اصرار دارند، این است که «شیعه قائل به تحریف قرآن کریم است». سپس در مقام تبیین عظمت قرآن و جایگاه رفیع آن در مذهب تشیع برآمده و می‌نویسد: شیعیان از جنبه‌های مختلف اعتقادی، فکری، رفتاری و... از اهل‌بیت(ع) که عدل (هم‌سنگ) قرآن کریم هستند تبعیت می‌کنند. اهل‌بیت(ع) بر اهتمام به قرآن تأکید کرده و امت را به آن ارجاع داده‌اند پس از آن، از هریک از چهارده معصوم(ع) روایتی را در رابطه با قرآن کریم نقل کرده است. نویسنده، عبارت «شیعه قائل به تحریف است» را از دو وجه مورد بررسی قرار داده است. اول اینکه مقصود، مذهب شیعیان باشد؛ یعنی دینی که پیروان اهل‌بیت از آن تبعیت می‌کنند، قرآن را تحریف‌شده می‌داند. این وجه به‌اجمال و تفصیل در کتاب پاسخ داده و رد شده است. سپس می‌گوید: اگر منظور از شیعه، افراد و اشخاص شیعه است که قائل به تحریف هستند، باید احوال شیعه را از ابتدا تا زمان حاضر بررسی کنیم. آیا از اولین فرد یا افراد شیعه تا شیعیان معاصر کسی معتقد به تحریف و تغییر و نقصان قرآن کریم شده است؟ نویسنده برای پاسخ به این سؤال لازم می‌داند ابتدا معنای شیعه و تکون تاریخی آن را در آیات و روایت مورد بررسی قرار دهد؛ لذا با اشاره به روایات ذکرشده در منابع اهل سنت، اثبات می‌کند که شیعه در عهد نبی اکرم(ص) و از بین اصحابی چون سلمان و مقداد و... پدید آمده است. در ادامه این موضوع به اسامی 110 نفر از صحابه و 82 تن از تابعین که حدیث غدیر را نقل کرده‌اند، در پاورقی‌های کتاب اشاره می‌کند. نویسنده در آخرین مبحث کتاب این سؤال را مطرح می‌کند که آیا دکتر قفاری دلیلی و مدرکی بر اینکه شیعه و به‌ویژه اصحاب رسول اکرم(ص) مانند ابوذر، سلمان، مقداد و... قائل به تحریف بوده‌اند، دارد؟ سپس پاسخ می‌دهد که دکتر هیچ دلیل و برهانی بر اینکه همه افراد شیعه، که از آن جمله‌اند این اصحاب نیکوکار، قائل به تحریف کتاب خدا بوده‌اند، ندارد. وی سپس شایسته می‌داند برخی از فضایل آن اصحاب بزرگ شیعی را ذکر نماید تا برای خواننده محترم مشخص شود که این افرادی که ناصر قفاری آنها را مورد اتهام قرار داده چه کسانی هستند و جایگاه آنها نزد رسول‌الله(ص) چیست؟ در این رابطه روایاتی در فضیلت سه صحابی بزرگ رسول‌الله(ص) سلمان فارسی، مقداد بن اسود و ابوذر غفاری، نقل می‌کند، سپس به جهت رعایت اختصار، اسامی 173 تن از اعاظم شیعه و در آخر فضیلت حجر بن عدی، مالک اشتر، یعقوب بن اسحاق سکیت و ابان بن تغلب را با تفصیل بیشتری ذکر می‌نماید. در انتهای کتاب، کلینی و اثرش کافی معرفی و انتساب تحریف به وی مورد نقد و رد قرار گرفته است. درباره مصحف امیرالمؤمنین علی(ع) نیز چنین می‌خوانیم که این مصحف، آن‌گونه که اتهام زده‌اند، بدیل قرآن کریم نیست و ماهیت اصلی همان است، ولی در ترتیب سوره‌ها به‌حسب نزول و مکی و مدنی بودن و نیز اشتمال بر مجموعه‌ای از تفاسیر و توضیحات و ذکر مصادیق و تأویلات متفاوت است.

کتاب حاضر به بررسی قرآن و صحت و اعتبار آن می پردازد. سوال از اینکه آیا کتابی که الا دست مسلمین هست واقعا همان کتابی است که خداوند نازل کرده است؟ دلیل حفظ قرآن از تحریف ظاهری و باطنی؟ قول به تحریف قرآن ، ادله شیعه برای نفی تحریف ، نقل روایات تحریف در بخاری و مسلم و... از جمله مطالب مطرح شده در کتاب می باشد که مصنف با ادله موجود ثابت می کند که قرآن بدون تحریف و همان کتابی است که خداوند بر پیامبر اسلام ص نازل کرده است.

.

.

تفسير القرآن المجيد: المستخرج من تراث الشيخ المفيد رحمه‌الله، گردآورى مباحث تفسيرى از ميان آثار شيخ مفيد، توسط سيد محمدعلى ايازى است. اين اثر، از تفاسير كلامى و فقهى شيعه بوده كه در آن، شرح و تفسير برخى آيات قرآن، فراهم آمده است. شيخ مفيد در لابه‌لاى اين تفسير، پاره‌اى از احكام فقهى را توضيح مى‌دهد. اين تفسير به زبان عربى است. مجموعه آياتى كه شيخ مفيد در كتب مختلف خود، مورد بررسى قرار داده، نمايانگر روش خاص كلامى ايشان در مباحث تفسيرى است، كه قبل از وى سابقه نداشته است. به همين انگيزه، تصميم بر آن شده تا به مناسبت هزارمين سال درگذشت ايشان و برپايى همايش جهانى در تجليل از شخصيت بى‌نظير وى، مجموعه بحث‌هاى تفسيرى از كتب گوناگون ايشان جمع‌آورى و در قالب اثر حاضر، عرضه گردد، تا اين روش به نام ايشان ثبت شده و راهنمايى باشد براى قرآن‌پژوهانى كه بخواهند بحث‌هاى كلامى را در تفسير قرآن پيگيرى نمايند... درباره محتواى اين كتاب، نكات زير شايان تأمل است: گردآورنده در مقدمه خود، به ابعاد مختلف تفسير شيخ مفيد و كار انجام‌شده در اين اثر پرداخته و شيوه تحقيق و منابع آن را بازگو كرده است. قبل از آن با بررسى شخصيت و عصر شيخ مفيد، روش ايشان بررسى و بيان شده است... شيخ مفيد خود كتاب تفسيرى مستقل تأليف ننموده، ولى استفاده زياد ايشان از آيات در مباحث كلامى، تاريخى و فقهى و مطرح كردن بعضى مسائل تفسيرى و قرآنى، نمايانگر توجه ايشان به اين‌گونه مباحث است... شيخ را مى‌توان مبدع سبك تفسيرى كلامى دانست، كه اصول و روش‌هاى خاص خود را دارد. به كار بردن روش استدلال قرآنى براى بيان مطالب و رد اشكالات و شبهات يا توضيح معتقدات، از خصوصيات اين سبك است... مناظرات مذهبى و بحث آزاد در مباحث اعتقادى مانند بحث با مشركين در توحيد، جدال با اهل كتاب در نبوت، مناظره با منكران معاد، گفتگو با منكرين عدل و رجوع به امام معصوم(ع) و اثبات غيبت امام عصر(عج)، از ديگر ويژگى‌هاى اين سبك بشمار مى‌آيد... تفسير شيخ مفيد از جهتى دربردارنده بسيارى از آراى فرق اسلامى و موضع‌گيرى‌هاى ايشان به‌عنوان يكى از بزرگ‌ترين علماى اماميه مى‌باشد؛ به تعبيرى ديگر، روش تفسير شيخ، روش كلامى - عقلى است. از اين جهت بايسته تدريس و تحقيق و محل توجه انديشمندان قرآنى است... روش شيخ در تعامل با نص قرآن، روشى است كه علماى اسلام در تفسير به آن اتفاق دارند. شاخصه‌هاى تفسير ايشان، از اين قرارند: الف)- تفسير قرآن به قرآن: آشكارترين روش شيخ در تعامل با آيات قرآن، تكيه بر آيات ديگر، در توضيح و تفسير آن است؛ با استناد به اينكه اجزاى قرآن ناظر و مفسر اجزاى ديگر آن است و اختلاف و باطلى در آن راه ندارد. وى در هر آيه، آيات مناسب و هم‌معنى و هم‌موضوع با آن را جمع‌آورى نموده و با تبيين ارتباط بين آنها، معناى مقصود را استنباط و آيات را تفسير مى‌نمايد... ب)- تفسير روايى: قاعده كلى در ديدگاه ايشان اين است كه در تفسير قرآن، از روايات وارده بايد استفاده نمود، اما مادامى كه با قرآن يا نص واضح ديگر، مخالفتى نداشته باشد، در اين مقام، تكيه او به روايت خواهد بود، اما اگر در روايت ترديدى وجود داشت، در اعتماد به آن ترديد خواهد كرد... استفاده ايشان از روايت به دو صورت است: گاه در تفسير نص قرآنى از آن بهره مى‌برد و گاه براى تأييد معنا و تفسيرى كه بيان كرده، به روايت استشهاد مى‌نمايد... اگر روايت با اصول عقايد و قواعد عقليه و حقايق تاريخى متواتر مخالفت داشت، به‌طور قاطع آن را رد مى‌نمايد و حق نقد سندى و عقلى آن را براى خود محفوظ مى‌دارد (مانند روايات ذيل آيه 157 اعراف در ذكر اشباح و خلق ارواح قبل از خلقت آدم(ع)، ص218 كتاب)... ج)- تفسير لغوى و شاهد ادبى: ايشان استفاده از معانى لغوى و شعر عربى را در توضيح معانى لغوى قرآن ضرورت واقعى مى‌انگارد. بر اين اساس، در جاهاى مختلف از آن بهره برده است (مانند تفسير آيه 171 سوره نساء، ص166 كتاب در معنى غلو)... د)- پرهيز از تفسير به رأى مذموم: شيخ مفيد مى‌فرمايند: «تفسير قرآن به رأى ممكن نيست و اعتقادات و هواهاى انسان‌ها را نبايد بر قرآن تحميل كرد». مراد ايشان از تفسير به رأى، تفسير بدون آگاهى و علم است و نيز مى‌فرمايد: «در تفسير، كنار گذاشتن حقيقت معنا و حمل آن بر مجاز و استعاره بدون دليل، باطل مى‌باشد». در مقابل، به تفسيرى كه مستند به لغت، برهان عقلى و شاهد روايى باشد، رو آورده است. ويژگى‌هاى تفسير شيخ را مى‌توان در مؤلفه‌هاى زير خلاصه كرد: مى‌توان ويژگى‌هاى مهم اين تفسير را به شكل زير دسته‌بندى كرد: الف)- بعد كلامى آن: اين تفسير از اين جهت، در بين تفاسير شيعه تاكنون بى‌نظير است. فقط فخر رازى در تفسير خود (آن هم دو قرن بعد از شيخ مفيد) به اين شيوه تمسك جسته است... اين ويژگى، بى‌شك تابع جوّ و فضاى عصر شيخ بوده، كه از يك طرف مناظره‌هاى علمى و عقيدتى و از طرفى هجوم بى‌سابقه عليه تفكر شيعى و فرصت شيخ در ردّ آنها رواج داشته است. از اين جهت، مرجع خوبى براى پژوهشگران آيات كلامى مى‌باشد... ب)- پرداختن به شبهات مختلف: با نظرى اجمالى به تفسير ايشان درمى‌يابيم كه در زمان خود، شبهات گوناگون فكرى را مطرح كرده و پاسخ داده‌اند. شبهاتى حاصل از نزاع‌هاى اهل سنت عليه شيعه در مورد افضليت حضرت على(ع)، عصمت، رجعت، متعه، نفاق بعضى صحابه، غيبت امام عصر(عج) و مسائل فقهى خلافى مانند، تحريم ذبائح اهل كتاب، مسح بر پا و مباحثى مانند شرور، خلق افعال عباد، حدود اختيار و اراده انسان و مباحثى با معتزله... همچنين مباحثى با اهل حديث از شيعه كه از طرف شيخ صدوق در اعتقادات مطرح شده‌اند، مانند، اراده الهى، هدايت الهى، منشأ عمل انسان، مفهوم بداء، عالم ذر، جايگاه عقل، خلق ارواح و...... بخشى از مباحث ايشان در مقابله با غلات است، از قبيل اينكه پيامبران(ع) و معصومين(ع)مانند ساير افراد بشر، لذت و الم را درك مى‌كنند و كبر سن و پيرى بر آنها عارض مى‌شود... ج)- دسته‌بندى خاص: چينش مطالب در اين كتاب، به‌گونه‌اى پيش رفته كه غالبا به مطالب مهم پرداخته شده و شكل موضوعى به خود گرفته است... بيان مطالب موضوعى ذيل هر آيه از طرف شيخ، بيشتر جنبه تطبيقى و استشهاد داشته؛ بدين منظور، گاه از بين چند موضوع، يكى انتخاب و در اين تفسير آورده شده است. در تفسير جمع‌آورى شده، مطالب به قصد تفسير، تأليف نشده و به‌طور طبيعى، تفسير كاملى مانند ساير تفاسير تأليفى كه به تمام زوايا و ابعاد آيات پرداخته باشد، نخواهد بود. از نظر انسجام نيز، انتظار يك تأليف منسجم را نبايد داشت؛ زيرا هر مطلبى از كتابى، گلچين شده است...