جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در عصر حاضر نظام خانواده دچار مشکلات و چالش های اساسی گردیده است. اختلافهای خانوادگی، طلاق، فرزندان بی سرپرست و بزهکاری نوجوانان و جوانان، نشان دهنده مشکلات اساسی در خانواده های ماست. بخشی از این مشکلات، نشانگر ضعف در برنامه ریزی، تصمیم گیری و سازمان دهی می باشد که در مدیریت خانواده تجلی می یابد. بنابراین به نظر می رسد خانواده ها برای غلبه بر این مشکلات نیازمند به بازنگری در نوع مدیریت خود برای رویارویی با پیچیدگی های زندگی کنونی، از جمله تربیت فرزندان و برقراری روابط مناسب با همسر می باشند. در بین صاحب نظران اسلامی مرحوم علامه طباطبایی با بهره گیری از اندیشه های اسلامی و تعقل و آزاداندیشی صاحب نظراتی در خصوص مدیریت خانواده می باشد، که می تواند کمک شایانی به حل مشکلات مدیریت خانواده در وضعیت در حال گذار کشورمان بکند. لذا در این مقاله ابتدا گونه های مدیریت خانواده معرفی شده اند. سپس نظریه های مدیریت خانواده در نظریه های جامعه شناسی و دین اسلام مورد بررسی قرار گرفته اند. در ادامه نظر به اهمیت نظریه علامه طباطبایی در خصوص مدیریت خانواده نظریه ایشان که بر تفکیک نقش ها و تعقل مبتنی است، مبسوط تر ارائه شده است. در پایان نیز ضمن نقد نظریه های مدیریت خانواده، الگوی مدیریت مشارکتی بر اساس آموزه های دینی و علمی برای خانواده اسلامی ایرانی ارائه شده است.

تحقیق حاضر از شش بخش با این موضوعات تشکیل یافته است: بخش اول، خانواده در روزگاران گذشته و عصر حاضر: تعاریف و بررسی ها، خانواده در جهان گذشته و معاصر، اهمیت و جایگاه خانواده در اسلام، تعادل در خانواده; بخش دوم، ملاک ها و معیارهای انتخاب همسر: لزوم دقت در انتخاب همسر، اصول کلی در انتخاب همسر از دیدگاه اسلام، نگرش و شناخت همسر; بخش سوم، شرایط و اهداف ازدواج: ازدواج و تشکیل خانواده، اهداف ازدواج از دیدگاه اسلام، نقش و وظایف والدین در ازدواج جوانان، مشکلات و راه حل هایی در امر ازدواج جوانان; بخش چهارم، حقوق و اقسام آن در خانواده: حقوق در خانواده و اهمیت آن، حقوق مشترک زوجین و اعضای خانواده، حقوق اختصاصی و وظایف زن، حقوق اختصاصی و وظایف مرد، روابط انسانی متقابل شوهر و زن، حقوق والدین; بخش پنجم: حقوق کودکان: وضع و موقعیت کودک، حقوق کودک، وظایف پدر و مادر درباره یِ فرزندان، روش ها و شیوه هایِ تربیت، تربیت انسان; بخش ششم، تربیت در هفت سال اول زندگی: از تولد تا سه سالگی، از سه تا هفت سالگی، تربیت اخلاقی کودک، روش هایی برای القای آموزه هایِ اخلاقی، زمینه هایی در پرورش کودکان، تعلیم و تعلّم کودک; بخش هفتم، تربیت در هفت سال دوم و سوم زندگی: تربیت در 147 سالگی، تربیت در بلوغ و نوجوانی 2114 سالگی، وظایف والدین در جلوگیری از انحرافات جنسی نوجوانان، تربیت در مرحله یِ جوانی، ابزار و وسایل تعلیم و تربیت، امنیت خانواده.

عنوان پژوهش حاضر خانواده های موفق در قرآن کریم می باشد. خانواده پایه و اساس جامعه است و داشتن جامعه صالح بدون اصلاح خانواده امکان پذیر نیست و برای رسیدن به این مهم بهترین وسیله، استفاده از کتاب خدا و سنت رسول اکرم(ص) و معصومین می باشد. بنابراین آشنایی با الگوهای موفق قرآنی برای بهتر شدن وضعیت خانواده ها و در حقیقت بهبود وضعیت جامعه امری سودمند محسوب شده که سعی پژوهشگر در این اثر بر همین بوده است. بدین منظور در این پایان نامه به معرفی چند خانواده موفق قرآنی و بیان رمز موفقیت آنان پرداخته ایم و از روشهای تحقیقی مسئله محور، توسعه ای، ترکیبی و سیستمی، تاریخی، توصیفی، علمی و تحلیلی و جهت گردآوری اطلاعات از روش کتابخانه ای بهره برده ایم. این تحقیق در محدوده قرآن انجام شده و منابع مورد استفاده، عمدتاً تفاسیر قرآنی و جوامع روایی بوده است. اما در این میان از کتب تاریخی، تربیتی، اخلاقی و... نیز بهره برده ایم و پس از بیان کلیات، 4 بخش و 8 فصل در نظر گرفته ایم که در فصل اول مربوط به اهمیت خانواده و راههای سعادت آن است و بقیه به 6 خانواده های موفق قرآنی اختصاص داده شده است.

با بررسی خانواده در طول زندگی بشر، به این نکته مهم پی خواهیم برد که تنها مأمن و محل آسایش، رشد و تحول هر فردی این نهاد مقدس است. لذا توجه به آن و زمینه های رشد و پایداری آن از اهمتی بالایی برخوردار خواهد بود. ما در این نوشتار یک خانواده مستحکم و قوی را از جهات گوناگون مورد مطالعه قرار داده ایم و در چهار بخش به مسائل خانواده پرداخته ایم و همچنین اهداف تشکیل خانواده را ذکر کرده ایم. طبیعی است که داشتن هر کدام از این اهداف در کنار یکدیگر به ایجاد یک کانون گرم و صمیمی و هدف دار کمک بسزایی خواهد کرد. و در بخش سوم که مهمترین بخش هم می باشد، به طور مفصل به عوامل گوناگون پایداری نهاد خانواده پرداختیم و هر کدام را از نگاه آیات و روایات مورد بررسی قرار دادیم. همانند داشتن هدف، مهارتهای ارتباطی، دوستی و محبت بین افراد خانواده، دینمداری، خوشرفتاری، مسئولیت پذیری و .. در واقع هر یک از این عوامل می تواند تضمین کننده روابط بین افراد خانواده باشد، با این شرایط که به طور مثبت ارزیابی شود و افراد خانواده در این زمینه به یکدیگر کمک کنند از سعه صدر بالای برخوردار باشند. در بخش چهارم به آسیب های خانواده اشاره می کنیم. روشن است که هر نظامی اگر دارای اصول و مبانی محکم مورد تأیید عقل و دین نباشد، آسیب پذیر است. اما نظام خانواده که در واقع یک نظام فعال و پیا می باشد، بیشتر از هر نظام دیگری محتاج این علل واصول خاص می باشد. لذا حساس و آسیب پذیر است. بنابراین یک خانواده ممکن است زمینه های آسیب پذیری همچون عدم توجه به تفاوت های زن و مرد، عوامل فشارآور و استرس زا در خانواده، نداشتن هدف، نداشتن فرزند و ... را در خود احساس کند. بنابراین باید در این زمینه چاره اندیشی کند و با مشورت و مشاوره با فردی عاقل و مراجعه به دین که هدایت و سعادت همه افراد را تضمین می کند به راهکارها و چاره جویی های لازم در این زمینه دست پیدا کند. به عنوان نمونه مشورت اعضای خانواده و مشاوره با اهل فن، روحیه ی دوستی و صلح و آشتی در خانواده محافظت از خانواده و خیرخواهی برای اعضای خانواده از جمله راهکارهای ضروری برای همه افراد خانواده و جامعه می باشد.