جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در روایات شیعه دو دسته از روایات که ظاهری متعارض دارند یافت می‌شود: روایاتی که دال بر استفاده از قوه قهریه در حکومت اسلامی هستند و روایاتی که نشان از تسامح در دین دارند. مسئله این پژوهش کشف رابطه بین این دو دسته از روایات است. این پژوهش که به شیوه توصیفی تحلیلی و با رجوع به منابع کتابخانه‌ای انجام پذیرفته است ابتدا به بیان و دسته بندی دقیق هر دو دسته از روایات می‌پردازد. روایات دال بر استفاده از قوه قهریه در حکومت اسلامی در سه حوزه عقیده، رفتار و دفاع جای می‌گیرند. روایات تسامح در دین نیز در دو دسته تسامح در حکومت اسلامی و تسامح عام در دین دسته‌بندی می‌شوند. در ارزیابی روایات با توجه به معیار قدما در سنجش روایات، برای هر دو دسته از روایات شاهدی از قرآن وجود دارد که دال بر صحت محتوای هر دو دسته از روایات است و از این رو باید وجه جمعی برای روایات یافت. به نظر می‌رسد توجه به ظرفیت انسان‌ها که در روایات تسامح بیان شده است، نکته کلیدی در جمع این دو دسته از روایات است و دامنه استفاده از قوه قهریه در حکومت اسلامی را تعیین می-کند.

هر حکومتی براساس نگرش خاصی به انسان، هستی، جامعه و... شکل گرفته است حکومت دینی نیز برخاسته از نگرش‌هایی(باورهای اساسی) است که تغییر در آنها به تغییر در اهداف، اصول، شکل و روش حکومت منجر می‌شود. از جمله مبانی حکومت دینی، مبانی معرفت‌شناختی و هستی‌شناختی است که هر کدام مسائل خاصی را به دنبال می‌آورد در این میان تفاوت عمیقی بین مبانی حکومت دینی و غیردینی وجود دارد که در حد اجمال به آنها اشاره خواهیم کرد. مبانی معرفت‌شناختی حکومت دینی عبارت است از: واقع‌گرایی و نفی حس‌گرایی. مبانی هستی‌شناسانه عبارت است از نظام‌مندی خلقت، عدم انحصار هستی در عالم ماده و توحید ربوبی. ما در این تحقیق تلاش نموده‌ایم با استفاده از داده‌های وحیانی به تبیین و تحلیل نظریه اسلام در باب مبانی حکومت با روش تلفیقی بپردازیم تا به نتیجه مطلوب برسیم.

هدف پژوهش حاضر بررسی دلایل ظهور ماهیت دینی حکومت در انقلاب اسلامی از دیدگاه شهید مطهری با روش هرمنوتیک قصدگرا است. در این تحقیق با روش‌ هرمنوتیک قصدگرای اسکینر، نشان داده شد که مشکله انحطاط ایران در زمانه پهلوی اول و دوم با ظرفیت‌های فکری و سیاسی مدرنیته غربی و مشروطه ایرانی و بویژه در جنگ جهانی دوم پاسخ درخوری نیافت و حتی به دوباره اشغال شدن ایران و تحقیر ایرانیان انجامید. در این شرایط مدت‌ها بود که فقها بویژه از جنبش تنباکو به بعد، جامعیت قوانین فردی و اجتماعی اسلام برای نیازهای ثابت و متغیر و مردم‌سالار بودن اداره اجتماع، ظرفیت پاسخ‌گویی دین به شرایط انحطاط ایران را طرح می‌کردند. وضعیت انحطاط سیاسی و اجتماعی، زمینه اساسی تحولات ایران معاصر را فراهم کرده است که پاسخ‌های ناقص و ناکافی در نظام‌های سیاسی مطلقه سنتی یا تبعیت از مکاتب چپ و راست مدرنیته غربی در مشروطه و دیکتاتوری شبه‌مدرن بحران را تشدید نمود. اثبات عقلی و شرعی امکان ولایت سیاسی فقیه جامع‌الشرایط در زمان غیبت امام دوازدهم(ع) توسط امام خمینی که استاد شهید مطهری بود، مانع شرعی تأسیس حکومتی با ماهیت دینی در عصر غیبت را برطرف نمود و بدین ترتیب ماهیت سیاسی دین در انقلاب اسلامی سال 1357 ظهور پیدا کرد.

این نوشتار به بررسی و نقد کتاب «عصر حیرت و امکان حکمرانی دینی در عصر غیبت» تألیف آقای مهدی نصیری اختصاص یافته است. ادعای آقای نصیری در این کتاب را به‌اختصار می‌توان شامل این دیدگاه کلی دانست که در عصر غیبت و یا در عصر حضور غیر مبسوط الید و همراه با تقیه امام معصوم علیه‌السلام به‌ویژه وقتی‌که با سیطره تمدن ماتریالیستی و اومانیستی مدرن همراه می‌شود، نمی‌توان دولت و تمدنی در تراز دین محقق ساخت و حتی اگر هم در عصر غیبت بتوان یک حکومت دینی با محوریت ولایت‌فقیه تأسیس نمود، اما امکان تحقق تمدنی در حد مطلوب و قابل‌قبول که مبتنی بر آموزه‌های دینی مستنبط از قرآن و سنت باشد، وجود ندارد. این ادعا به همراه برخی از مهم‌ترین دیدگاه‌های آقای نصیری در کتاب عصر حیرت، ذیل چند عنوان در نوشتار حاضر مورد تحلیل و نقد قرار گرفته است.

ترجمه ماشینی: این کتاب به تحلیل رابطه بین اندیشه های سیاسی غربی و اسلامی می پردازد. تمرکز بر شباهت ها و تفاوت های بین لیبرال دموکراسی غربی و شورا است - که اغلب به عنوان همتای اسلامی دموکراسی غربی دیده می شود. این اولین اثری است که مقایسه مستقیم و مفصلی بین این دو سیستم ایده ارائه می‌کند، همانطور که در نظام‌های سیاسی مشخصی که ظهور کرده‌اند بیان شده است.

در این درس-گفتگو چه می‌گذرد؟ برخی از اندیشمندان و از جمله دکتر کچویان حکومت دینی را جایگزینی ضروری برای تمدن غرب و مدرنیته و در تقابل آشکار با آن می بینند. به عبارتی در این دیدگاه ها نقد غرب و بنیان های معرفتی، فرهنگی و اقتصادی آن است که نقش حکومت دینی را با معیارهایش بیش از پیش روشن می نماید. نقد تمدن غرب جزء لاینفک این دیدگاه در تبیین تمدن اسلامی است و همواره حکومت اسلامی بنیانی جدید برای افکندن تمدن نوین در جهان دیده می شود. محور های نقد این دیدگاه نسبت به تمدن غرب عناصری همچون سوبژکتیویسم، تقدس زدایی، سرمایه داری و ... است و حکومت اسلامی و تمدن اسلامی در پی تعریف عناصری در تقابل با این عناصر مدرن است. اما علی رغم نگرش انتقادی نسبت به تمدن غرب، برخی دیدگاه ها از جمله دیدگاه دکتر عبدالکریمی امکان تاسیس حکومت دینی (با خوانش رایج و موجود) در این جهان را بر نمی تابند و آن را ممکن نمی بینند. از نظر دکتر عبدالکریمی حکومت دینی در معنای رایج آن یک نگاه کلامی و ایدئولوژیک است که به هیچ عنوان امکان پیاده سازی در جهان مدرن و سکولار معاصر را ندارد و تنها منجر به تولید خشونت می گردد.