جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ترجمه ماشینی: فلسفه برای قرن‌های متمادی در جهان اسلام شکوفا شد و امروزه نیز یکی از ویژگی‌های مهم زندگی فرهنگی است. دایره المعارف زندگینامه فلسفه اسلامی که اکنون در جلد شومیز موجود است، تمام فیلسوفان، متکلمان و عرفای اصلی و بسیاری را که در توسعه آن سهیم بوده اند، پوشش می دهد. این اثر برجسته به روز شده با مدخل هایی در مورد بیش از 300 متفکر و مفاهیم کلیدی در فلسفه اسلامی، شامل جدول زمانی، واژه نامه و کتابشناسی مفصل نیز می شود. ارجاع به انواع تحقیقات نظری که غالباً با فلسفه مرتبط بودند، مانند علوم اسلامی، نحو، کلام، حقوق و روایات، فراتر از فلسفه است. هر مکتب فکری عمده، از فلسفه مشاء کلاسیک گرفته تا عرفان صوفیانه، بازنمایی می‌شود و مدخل‌ها در طول زمان از سال‌های اولیه ایمان تا دوره مدرن را شامل می‌شود. دایره المعارف زندگینامه فلسفه اسلامی با حضور گروهی بین المللی از نویسندگان آسیای جنوب شرقی، شبه قاره هند، خاورمیانه و شمال آفریقا، اروپا و آمریکای شمالی، امکان دسترسی به ایده ها و افرادی را فراهم می کند که تقریباً 1400 سال از سنت فلسفی اسلامی را تشکیل می دهند.

ترجمه ماشینی: مروری جامع بر سنت فلسفی اسلامی.

در این کتاب، منظور از نقد ملاصدرا، یکی نقد ملاصدرا بر دیگران و دیگری نقد دیگران بر ملاصدرا است. در بخش نقد دیگران بر ملاصدرا، نقدهایی که به وسیله فلاسفه و اندیشمندان گذشته یا معاصر، نواندیش یا سنتی و معتقدان به حکمت متعالیه و یا مخالفان آن مطرح و نوشته شده، مورد نظر قرار گرفته است. این کتاب می تواند سرآغاز دریافت و برداشت روشنگرانه از فلسفه ملاصدرا باشد. عناوین بعضی از مطالب عبارتند از: ملاصدرا و حکمت متعالیه، نکته گیری های ملاصدرا بر بوعلی، انتقادات ملاصدرا بر شیخ اشراق، انتقاد ملاصدرا در عصر او و ... می باشد.

فلسفه‌ی ملاصدرا تنها فلسفه‌ی پویشی در فلسفه‌ی اسلامی است و به همین دلیل می‌توان او را فیلسوف دگرگونی‌ها و حرکت‌های جوهری نامید. مبانی فلسفه‌ی پویشی ملاصدرا را می‌توان به اجمال چنین گفت: اصالت وجود (عینی و واقعی)؛ وحدت وجود (سنخی و شخصی)؛ تشکیک در مراتب وجود؛ قاعده‌ی بسیط الحقیقه کل الاشیاء؛ حرکت اشتدادی و حرکت جوهری؛ و نظریه‌ی زمان ـ مکان. "وایتهد"، فیلسوف و ریاضی‌دان و منطق‌دان بریتانیایی است که تلاش‌های برجسته‌ای برای فراهم ساختن نظام فیزیکی مبتنی بر جهان‌شناسی علمی به انجام رسانده است. چهار موضوع فلسفی وایتهد عبارت‌اند از: نظریه‌ی پویش خلاق؛ تئوری موجودات واقعی، تئوری دریافت‌ها؛ و تلفیق دوگانگی سوژه و ابژه. در بررسی کلی وجوه مشترک نظریه‌های شناخت وایتهد و ملاصدرا به نتایجی از این دست می‌توان دست یافت: از نظر ملاصدرا ادراک و علم به معنای واحدند و ادراکات به ادراکات ـــ تخیلی و احساسی اطلاق می‌گردد. وایتهد نیز علم و ادراک را یکی دانسته؛ بنابر پویشی بودن و سیلانی بودن پدیده‌های مادی، معلوم واقعی نمی‌تواند عین پدیده‌های مادی باشد. بنابراین هر دو فیلسوف در مساله شناخت، وحدت را شرط هر نوع ادراک می‌دانند و بر اساس ساختارهای فلسفی خویش به شیوه‌های مختلف به خلاقیت ذهن در تولید کثرات و تکثیر وحدات تاکید دارند؛ هیچ پدیده‌ی واقعی در مقایسه با پدیده‌های دیگر از تجربیات یکسان و همانند برخوردار نیست (وایتهد) و افاضه‌ی فیض از جانب حق نیز تکراری نیست و در هر لحظه شانی و فیضی خاص در جهان متجلی می‌گردد (ملاصدرا) و... نویسنده در این کتاب کوشیده تا فلسفه‌ی پویشی ملاصدرا و وایتهد را تنها در دو مقوله‌ی هستی‌شناسی و شناخت‌شناسی بررسی کند، تشابهات و تفاوت‌های آن‌‌ها را نشان دهد و به گونه‌ای تطبیقی موضوعات فلسفه‌ی آن دو را تحلیل نماید.

این مقاله نخستین نوشتاری است که به بررسی نظریة الیور لیمن دربارة فلسفة سیاسی اسلامی می پردازد. دغدغة اصلی لیمن، نقد تفاسیر و رهیافت های موجود دربارة مطالعه فلسفة سیاسی اسلامی است. وی فلسفة سیاسی اسلامی را متأثر از مکتب نوافلاطونی و نوارسطویی می داند. بر این اساس، صفت «اسلامی» در این فلسفه را نه به معنای محتوایی، بلکه به معنای تمدنی می پذیرد. اما نظریة لیمن در هر دو وجه انتقادی و ایجابی ناموفق است. وی در وجه انتقادی، برداشت درستی از تفاسیر و رهیافت های موجود ندارد و در وجه ایجابی نیز به فهم مناسبی از رابطة میان وحی و عقل یا دین و فلسفه دست نیافته است.

این کتاب در 12 بخش به بحث در تشریح حکمت متعالیه و تفکر فلسفی معاصر، وجود محمولی از دیدگاه کانت و ملاصدرا، وجود در فلسفه ابن سینا، نور در سهروردی و وجود در ملاصدرا، وجود از دیدگاه ابن سینا و ملاصدرا، حرکت جوهری و نتایج فلسفی آن، تبیین وجودی زمان در نظام فلسفی صدرالمتالهین، نظر فلاسفه اسلامی درباره علم به وجود، خدا در فلسفه ملاصدرا، معاد جسمانی در فلسفه ملا صدرا، فلسفه عملی در حکمت متعالیه ملاصدرا و سیر فلسفه در جهان اسلام اختصاص یافته است.

نویسنده در این مقال بر آن است دو مقوله معروف از حکمت متعالیه ملاصدرا را نقد و تحلیل نماید که همانا عبارت‌اند از: اصالت وجود و معاد جسمانی. وی در این باره اظهار می‌دارد: تلاش من در مورد مسئله اصالت وجود، این هدف را دنبال می‌کند که صورت صحیح و جایگاه دقیق آن را روشن سازم .و اما در مورد معاد جسمانی، بر آنم تا نشان دهم که علیرغم ادعای صدرا و تبلیغات وسیع پیروانش کار چندانی انجام نگرفته است. نگارنده ابتدا به سابقه بحث مورد نظر و زمینه آن در تاریخ تفکرات فلسفی و غیر فلسفی اشارتی نموده، سپس تحولات محتوایی آن را به اجمال از عهد باستان تا قرن یازدهم ـ عصر ملاصدرا ـ بررسی کرده است .نقد و تبیین اصالت وجود در نزد ملاصدرا موضوع بعدی کتاب است که نگارنده طی آن مقوله اصالت وجود را میان اندیشه‌های عرفانی و تفکر ملاصدرا ارزیابی و مقایسه نموده است. بخش دوم کتاب به نقد معادشناسی ملاصدرا اختصاص یافته که افزون بر آن معادشناسی ابن‌سینا و ملاصدرا با یک دیگر مقایسه شده است.

کتاب حاضر دارای دوازده فصل است که در دو بخش سامان می‌یابد که فصل نخست در برگیرنده مقدمه و طرح مسئله و بیان دو تقریر از آن است. فصلهای دوم تا هشتم بخش اول نوشتار که به گزارش و نقد دیدگاههای عمده در پاسخ به دو مسئله روش‌شناسی و تعیّن معرفتی فلسفه ملاصدرا اختصاص دارد. بخش دوم نوشتار بیان نظریه مختار است که چهار فصل پایانی آن در این بخش پس از مرور بر آثار ملاصدرا ادعای نگارنده را مطرح می‌کند.