جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

من أجل أن نحدد ملامح التطور الحاصل فی علم الکلام ـ بعد أن أثبتنا حصوله خلال القرن الثالث والرابع والخامس الهجری ـ قمنا بدراسه هذا الموضوع دراسه مقارنه، فشرعنا بذکر تعاریف عدد من المصطلحات الهامه الوارده فی البحث ثم ذکرنا تبرکاً دور ساداتنا وأئمتنا الطاهرین ? الذین تشرّفت المرحله التاریخیه ـ التی إخترناها لبحثنا ـ بنور وجودهم وفیض حضورهم القدسی، فابتدأنا بالإمام الرضا? وأختتمنا الکلام بذکر ما یتعلق بالإمام المهدی (عجل الله تعالىفرجه الشریف)، وذلک بعد أن أوجزنا الکلام عن دور من سبقهم من أجدادهم وآبائهم الطاهرین?. بعد ذلک درسنا وبشکل موجز تراجم أبرز متکلمی القرون الثلاثه. ثم تحدثنا عن أعداد الآثار والمصنفات الکلامیه التی ذکرتها المصادر الرجالیه وکتب التراجم ونسبتها إلى متکلمی هذه الفتره، وقد عرضناها بشکل یساعدنا على المقارنه بین مواضیعها وعددها فی کل موضوع، وبعد ذلک قدمنا نماذج من الکتب المطبوعه والتی بین أیدینا مشیرین إلى مواضیعها ومیزاتها. وبعد الحدیث عن المتکلمین وآثارهم انتقلنا إلى الحدیث عن المسائل الکلامیه التی تم بحثها من قبل متکلمی هذه القرون الثلاثه وکیفیه علاجهم لما أشکل حولها وردودهم على منکری الحقائق الشیعیه الثابته وجواب الشبه المثاره حول ذلک. وبعد هذه الخطوات التمهیدیه أوضحنا ملامح التطور وأسبابه، ذاکرین بعض صوره قبل القرن الثالث الهجری، وذلک للإستفاده منها کمدخل ینفعنا فی إجراء المقارنه بین ماکان علیه علم الکلام وما آل إلیه فی القرن الثلاثه التالیه. وأشرنا بعد ذلک إلى مناهج الإستدلال المستخدمه فی إثبات المسائل الکلامیه إذ تبیّن وجود منهجین رئیسیین، ثم تطرقنا إلى بیان من استخدم کلا المنهجین من المتکلمین ومَنْ منهم قد إختص وإشتهر بمنهج واحد منهما وتعرضنا إلى ما یمکن أن یکون تعلیلاً لذلک. وقد خرجنا من هذه الدراسه إلى أن علم الکلامی الإمامی قد شهد تقدماً وتطوراً واسع النطاق، إلا أن أبرز صور هذا التطور اتضحت فی عدد المولفات الکبیر الذی اهتم بموضوع الإمامه خلال القرون الثلاثه، یأتی بعده موضوع الردود والنقوض والاحتجاجات، ثم تتدرج بقیه المواضیع کالعدل والتوحید والنبوه وخلق القرآن والمعاد. وقد اتضح اهتمام الأئمه المعصومین? بتربیه علماء وقاده کلامیین یدفعون عن العقیده سهام الشبهات ویتصدون للإجابه عن شبهات الزنادقه والمخالفین. کما وتوصلنا إلى أن المنهج العقلی هو الانجع والافضل فی بیان العقیده وتوضیح الافکار، کما أنه هو الاسلوب الأسلم فی إثبات الآراء العقائدیه واقناع الخصم بالحجه والدلیل بصحه ما یعتقده المتکلم. وفی الختام هناک مجموعه من الإقتراحات التی یمکن أن ینفع تطبیقها والأخذ بها فی الإستفاده الکامله من هذه المناهج... ندعو الله أن یمنّ علینا بالتوفیق والقبول والسداد. والحمد لله رب العالمین.

این تحقیق برآن است که با توجه به آیات قرآن کریم ودیگر منابع معتبر اسلامی به برسی" عفت از دیدگاه قرآن " بپردازد . ضمن بیان واضح وروشن ازابعاد مختلف مساله با استشهاد به آیات وروایات ضرورت این تحقیق اثبات گردیده وسؤالاتی به شرح ذیل پیرامون آن مطرح شده است . 1- معانی لغوی واصلاحی عفت از دیدگاه قرآن چیست ؟ 2- زمینه های عفت و پاکدامنی از دیدگاه قرآن چیست؟ 3- آثارمنفی بی بندوباری و هرزگی از دیدگاه قرآن چیست؟ 4- آثار مثبت عفت از دیدگاه قرآن چیست؟ 5- ارزش و جایگاه عفت وپاکدامنی در متون اسلامی چیست؟ در فصل دوم با عنوان مرور مطالعاتی کتابهایی مرتبط با موضوع از جمله : پوشش زن در گستره ی تاریخ اثر طیبه پارسا ، منزلت زن در اندیشه اسلامی اثر محمد فناءی اشکوری ، سیمای زن در نظام اسلامی اثر حمید آذری قمی ،جایگاه زن دراسلام ویهودیت ،اثر محمد رضا جلیلی مورد نقد وبرسی قرار گرفته تادر راستای پیشینه وزمینه مذکور تحقیق حاضر شکل گیرد. باتوجه به ماهیت ،اهداف وامکانات موجود روش تحقیق توصیفی –تحلیلی برای انجام تحقیق برگزیده شده است. فصل چهارم نیز با توجه به پرسش های تحقیقاتی به چهار بخش با عناوین : 1- زمینه های عفت وپاکدامنی 2- آثار منفی (بی بند و باری وهرزگی 3- آثار مثبت عفت وپاکدامنی 4-ارزش وجایگاه عفت وپاکدامنی در متون اسلامی تقسیم شده است . فصل پنجم این تحقیق به نتیجه گیری ، محدودیت ها وپیشنهادات اختصاص یافته است که در بحث نتیجه گیری به نتایج ذیل دست یافته ایم : عفت به معنی مناعت است در شرح آن گفته اند : حالت نفسانی است که از غلبه شهوت بازدارد پس باید عفیف به معنی خود نگه دار وبا مناعت باشد . « یَحْسَبُهُمُ الْجَاهِلُ أَغْنِیَاء مِنَ التَّعَفُّفِ » « بی خبر آنها را از مناعتشان غنی می پندارد «وَلْیَسْتَعْفِفِ الَّذِینَ لَا یَجِدُونَ نِکَاحًا حَتَّی یُغْنِیَهُمْ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ » « آنان که قدرت ترویج ندارند خود نگهداری وعفت پیش گیرند تا خدا از کرم خویش آنها را بی نیاز گرداند در نهج البلاغه حکمت 68 آمده « والْعِفافُ زینَةُ الفَقْرِ» تملک نفس ومناعت وزینت فقر است . در مورد آثار منفی بی بندوباری وهرزگی می توان به مواردی از جمله :مدگرایی ، بی حجابی ، کنار گذاشت حیا و زنا و.... اشاره کرد . ودر مورد آثار مثبت عفت وپاکدامنی می توان به مواردی از جمله : چشم فرو بستن از نگاه به نامحرم ، پرهیز از افراط و تفریط در غریزه ، حفظ وقار وعفاف و... اشاره کردذ درمورد زمینه های عفت وپاکدامنی میتوان به این موارد اشاره کرد ،متانت ،وقار، پوشش وحجاب ،شرم ،حیا می باشد. درمورد محدودیت های تحقیق تکراری بودن مطالب در کتب مختلف را می توان نام برد وپیشنهاد می شود تا محققان این موضوع را جزئی تر کرده وهر بخش آن را به صورت جداگانه موردتحقیق قرار دهند.

پوشش در ادیان و اقوام پیش از اسلام بی سابقه نیست گویا گرایش فطری انسان، او را به نوعی پوشش فرا خوانده است و در برخی از اقوام و ادیان به سخت گیری شگفتی نسبت به پوشش بر می خوریم که اصولا بررسی های تاریخی، نشان می دهد که حجاب اصطلاح جدید است و در قدیم لفظ پوشش بوده است. همچنین در آیات حجاب کلماتی به کار رفته است که باز شناسی دقیق آن ها بی گمان به روشن شدن آیات کمک شایانی خواهد کرد. از جمله(جلباب، خمار، تبرج، جیب) پس از بررسی اجمالی مفهوم حجاب و معنای آن و جایگاه و اهمیت آن به نظر قرآن که زن را لؤلؤ و مرجان معرفی می کند زمانی که در صدف حجاب قرار گیرند به بحث در مورد آیات مربوط حجاب و پوشش اسلامی پرداخته و چگونگی حدود پوشش کفیت پوشش در برابر نامحرم و اجنبی را با نگرش در آیات و روایات و اقوال فقیهان روشن ساختیم همچنین نکاتی که در آیات ( سوره نور و احزاب) بیان شده که به طور مختصر مورد بررسی و نظر مفسرین را، در این باب مطرح نمودیم و لازم دانسته حدود زینت را از زبان قرآن مورد بررسی قرار داده و تقوی ( در نگاه، زینت، نگاه به چهره و دست ها) را مشخص کنیم همچنین گواه دیگر رسالت عظیم اهل بیت در حفظ پوشش بر همگان معلوم و روشن است که این بزرگواران در همه ابعاد زندگی اسوه اند(در ایمان، عمل، پاس داشتن عفاف و حفاظت از مکانت انسانی زن های مسلمان است) و روایات مأثوره از ائمه اطهار شاهد و دلیل بجا بر پا داشتن حجاب می باشد. حجاب از جمله نتایجی که به دنبال دارد از نظر روانشناختی و اجتماعی بر روی فرد و جامعه تأثیرات به سزایی دارد و عدم حضور زن یا حضور زن در جامعه به حجاب و عفاف او بستگی دارد و می تواند نقش فعال و سازنده ای در جامعه داشته باشد و شواهد تاریخی بر این مطلب گواهی می دهند و همین مسئله حجاب بر عکس می تواند پیامدهای زیانبار هم برای فرد هم برای جامعه بدنبال داشته باشد از همه مهمتر سبب از بین رفتن کانون گرم خانواده می وشد بنابراین زن با حجاب از اینکه بازیچه هوی و هوس ها قرار گیرد یا اینکه عامل فساد گستری فساد اندیشان شود، جلوگیری می کند بالاخره هویت شخصیت زن در گرو منش و روش زندگی اوست حجاب و پوشش منش والای زن مسلمان و نقش عظیم او در جامعه می باشد. از جمله مسائلی که باید در جامعه به آن توجه شود راه های اجرای عفاف در آن جامعه می باشد چنانچه راه حل های این معضل اجتماعی(بی حجابی) را نمی توان ساده انکارانه در مطالبی محدود کرد. با بکار بردن راه هایی که اسلام هم آن را تأیید می نماید جلوی این مفسده را گرفت و شاهد جامعه ای بود که زن و مرد در کنار یکدیگر به کار و فعالیت بپردازند بدون اینکه خطر کسی را تهدید نماید.

فارابی شهروندانی را که کارهای نیک انجام می دهند، در سه گروه طبقه بندی می کند: ضابطٌ لنفسه، عفیف و فاضل. نحوه صدور فعل خیر از این سه گروه متفاوت است: التزام درونی، الزام قانونی یا دینی و خودانگیختگی. هرچند از نظر وی باید به ضابط لنفسه پاداش بیشتری داده شود ولی تربیت شهروندان فاضل که فعل خیر از آنها به سهولت و از روی میل صادر می شود برای رسیدن به جامعه ای سعادتمند ضروری است. خیر بودن عفاف و حجاب به معنای حق بودن آن در دو حوزه درون شخصی و برون شخصی اثبات و به تبع آن انجام فعل خیر به نحوی که از فرد فاضل سرمی زند، به عنوان بهترین الگو برای ترویج عفاف و حجاب مطرح می شود و دیدگاه رقیب یعنی التزام به عفاف و حجاب از سوی بانوان را تنها به علت سنت و یا دین برخواسته از دیدگاه های غربی است به چالش کشیده می شود.

حجاب و پوشش از احکام ضروری دین اسلام است. در ادیان الهی دیگر از جمله آئین زرتشت، یهود و مسیحیت نیز این حکم با تفاوتهایی وجود دارد. در سرزمینی که اسلام در آن ظهور کرد زنان با صورتی گشاده و گریبانی چاک در معابر آمد و شد می‌کردند. برخی نویسندگان چنین اظهار نظر کرده‌اند که پوشش اسلامی نتیجه تعامل فرهنگی بین اعراب و ایرانیان و رومیان است و در نتیجه، اسلام نسبت به چگونگی حضور زن در برابر نامحرم قانونی خاص ندارد و آن چه امروز به صورت دستوری شرعی در آمده، مستندی شرعی ندارد. این نوشتار به تحقیق درباره صحت و سقم این نظریه و به تحلیل روایات و بررسی آثار حجاب و بی‌حجابی و جایگاه حجاب در فقه می‌پردازد قدر مسلم این است که حجاب قبل از اسلام در میان بعضی ملل از جمله ایران باستان و قوم یهود و... وجود داشته و از آنچه در مکتب اسلام آمده، سخت‌تر بوده است. اما در عرب جاهلی حجاب وجود نداشته و بواسطه اسلام واجب شده است. اینکه ادعا شده است که حجاب رایج میان مسلمانان عادتی است که از ایرانیان، پس از مسلمان شدنشان به سایر مسلمانان سرایت کرد، سخن نادرستی است، زیرا قبل از اینکه ایرانیان مسلمان شوند آیات مربوط به حجاب نازل شده بود. درمورد سیر تحول و تطور پوشش بشری، نظرات مختلفی وجود دارد، اما آنطور کهبرخی از نویسندگان غربی و شرقی در مورد حجاب اسلامی اظهار نظرهایی کرده‌اند‏ نه از لحاظ تاریخی قابل اثبات است و نه دارای وجاهت و اصالت دینی می‌باشد. البته شاید سخناناین نویسندگان ناظر بر افرطی‌گری آن دسته از اعراب مسلمانی است که بر اساس تعصبات بیجا و تمایلات شخصی اقدام به ایجاد حرمسرا می‌کردند و زنان را در خانه حبس کرده مانع رفت و آمد آنان به محیط خارج از منزل می‌شدند، و با این عمل خود چهره‌ای نامناسب از اسلام به نمایش می‌گذاشتند. حجاب یکی از عوامل حفظ سلامت فرد و جامعه است و نبودن آن، آسیب‌های جدی به جامعه وارد می‌سازد؛ از جمله رواج فسادو ایجاد ناامنی اخلاقی، اجتماعی و فرهنگی و با بروز چنین مواردی، بتدریج آسایش از افراد جامعه سلب خواهد شد.