جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این نوشتار ترجمه کتاب «رسائل توحیدی» تالیف محمد حسین علامه طباطبایی است. این مجموعه مشتمل است بر هفت رساله او در این رسائل توحید را در ذات، اسماء، افعال اثبات نموده و ظهور توحید در وسایط بین حق و موجودات و ظهور توحید در مرآت اتم که انسان است، تبیین می‌ نماید. عناوین این رسالات عبارتست از: رسالة فی التوحید؛ رسالة فی الاسماء؛ رسالة فی افعال الله؛ رسالة الوسائط؛ رسالة الانسان قبل الدنیا، الانسان فی الدنیا، الانسان بعد الدنیا.

بحث اوصاف الهی و چگونگی تعریف، توصیف و تبیین آن‌ها از مسائل بسیار مهم و اساسی کلام و فلسفه در طی تاریخ اندیشة بشری بوده است. از جمله صفات الهی که در معرض مناقشات فراوان علمی‌‌قرار داشته، صفت علم و اراده و رابطة بین آن‌ها است. آیا علم از اراده بر می‌خیزد؟ و یا اینکه اراده مسبوق به علم و تابع آن است؟ به عبارت دیگر آیا فعل فاعل مختار بلافاصله پس از تعقل صرف به وجود می‌‌آید و تنها معلول آن است یا این که برای تحقق یک فعل تعلق اراده بر آن کافی بوده و هیچ ضرورتی برای دخالت عقل وجود ندارد. در این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی عقل و اراده و نسبت بین آن دو از منظر شیخ‌الرئیس ابوعلی‌سینا و رنه دکارت بررسی شده است. مطابق نظر ابن‌سینا عقل مقدم بر اراده بوده و اصل ضرورت علیّ و معلولی بر همة اتفاقات حاکم است و از نظر او نظام خلقت احسن و اتقن است. ولی دکارت برخلاف ابن‌سینا اراده را بر عقل - هم در انسان و هم در خداوند- مقدم می‌دارد. از نظر دکارت خداوند هم خالق وجودات است و هم جاعل ماهیات. لذا از نظر وی حتی حقایق ازلی نیز به ارادة خداوند متکی هستند.

ترجمه ماشینی: دینداران چگونه خدا را توصیف می کنند و چه صفاتی را به او نسبت می دهند؟ اینها موضوعات محوری در فلسفه دین هستند. گراهام اوپی در این کتاب به بررسی دقیق صفاتی می پردازد که معمولاً به خداوند نسبت داده می شوند، از جمله بی نهایت، کمال، سادگی، ابدیت، ضرورت، بنیادی بودن، قدرت مطلق، دانایی مطلق، آزادی، غیرجسمانی، خیر کامل و زیبایی کامل. او در سلسله‌ای از فصل‌های اساسی، صفات الهی را یکی یکی بررسی می‌کند و آنها را به طبقه‌بندی بزرگ‌تری از آن صفات مرتبط می‌کند. او همچنین مشکلات موجود در ایجاد این ادعا را بررسی می کند که درک صفات الهی ناسازگار یا نامنسجم است. مطالعه او که به عنوان همراه کتاب او در سال 2006 با عنوان بحث درباره خدایان در نظر گرفته شده است، درگیر طیف وسیعی از بهترین آثار معاصر در مورد ویژگی های الهی است. برای خوانندگان در فلسفه دین جذاب خواهد بود

این کتاب فرهنگنامه ‏ای منسجم و روشمند و تطبیقی از واژگان، ترکیبات و اصطلاحات فلسفه و کلام اسلامی است. مجموع لغات و مفاهیم این فرهنگنامه از متون کهن و منابع جامع فلسفه مشایی، اشراقی و حکمت متعالیه مخصوصا منابع فارسی گزینش شده است. اصطلاحات کلامی نیز مستند به آثار کهن و منابع تخصصی و عمومی است. فهرست این مآخذ و مراجع در پایان کتاب آمده است. در مقدمه‏ ای که سید حسین نصر نگاشته در خصوص سیر فارسی‏ نگاری متون و مفاهیم تخصصی فلسفه بحث شده است. در ادامه ویراستار کتاب روش انتخاب واژه و مراحل انجام کار، شناسایی منابع، واژه‏ گزینی و سبک ویرایش و معادل‏ یابی اصطلاحات را توضیح داده است. متن فرهنگنامه به ترتیب حروف الفبا ابتدا به زبان فارسی و معادلهای انگلیسی تنظیم شده، سپس ترتیب الفبایی اصطلاحات انگلیسی و معادلها و مترادفات فارسی هر واژه آمده است.

شرحی بر دعای عرفه امام حسین «ع» اصل موضوع این کتاب شریف مسئله:(قرآن و عترت) و خداشناسى از دیدگاه امام حسین(ع) است باآنکه کل مطالب آن شرحى بر دعاى عرفه امام حسین(ع) مى‏باشد و مطالب در همین زمینه باید ارائه شود، ولى بطور کلى گفته مى‏شود در باره تمام ادعیه که از ائمه هدى سلام‏اللَّه‏علیهم اجمعین رسیده تا کنون کتابها و مقالات بسیارى نوشته شده است. از نظر وجه تسمیه کتاب به نام وصال‏العارفین قابل تذکر است آن است که: اگر در سیاق کلام در این دعاى شریف دقت کامل حاصل شود خواهید دریافت که بیانات امام (ع) در چه سطح والاى عرفانى است، مطالب آن دعا همانطور که در شرح متن خاطر نشان شده است تمام اشاره به نکات برجسته اصول عقاید به خصوص، مراتب توحید، توحید ذات، توحید صفات، توحید افعال و توحید عبادات است و مهم این است که اظهار این بیانات همه در مراتب دقیق و لطیف مقامات عرفانى است،بطورى که سالکان الى‏اللَّه و طالبین به وصال قرب حق را به سر منزل مقصود مى‏رساند و اهل عرفان و خداجویان را به مقامات معارف الهى آشنا مى‏سازد.

ترجمه ماشینی: در طبیعت خدا، جرارد هیوز پنج ویژگی اصلی - وجود، سادگی، دانایی مطلق، قدرت مطلق و خوبی - را که در مفهوم کلاسیک خدا نقش اساسی دارند، می گیرد. او با ترکیب متون آکویناس، اوکام، مولینا، دکارت، هیوم و کانت، قصد دارد خواننده را با این نویسندگان کلاسیک آشنا کند و سپس در پرتو بحث‌های معاصر، استدلال‌های آنها را مورد بحث قرار دهد. در حالی که تمرکز کتاب طبیعت خدا بر فلسفه دین است، هیوز دامنه خود را گسترش می دهد تا مفاهیم آن را در معرفت شناسی، متافیزیک و فلسفه اخلاق بررسی کند. مسائلی که او مد نظر اوست عبارتند از ضرورت و امکان، رابطه منطق با معرفت شناسی و پیوندهای بین علیت و فلسفه اخلاق. این کتاب برای دانشجویان ارشد با برخی زمینه‌های فلسفه و همچنین کسانی که در فلسفه دین کار می‌کنند، جالب خواهد بود. رویکرد غیر فنی هیوز خواننده را تشویق می‌کند و قادر می‌سازد تا استدلال‌های مربوط به ماهیت خدا را هم از منظر کلاسیک و هم از منظر معاصر درک کند.

ابوهاشم جعفری گوید : نزد آن حضرت بودم که مردی از ایشان پرسید : خداوند در کتابش برای خود نامها و صفتهایی را ذکر کرده، نامها و صفتهای خداوند خود او هستند. امام فرمود : این سخن تو دو چهره دارد : اگر بگویی : آنها همان خدا هستند، یعنی در خداوند کثرت جای داشته و او مرکب است، این معنی در خدا متصور نیست و خدا برتر از این معانی است، و اگر مرادت آن است که : این صفات و نامها همواره با خدا بوده است، همواره بودن دو معنا دارد : اگر بگویی : این صفات جاودانه در علم و دانش خداوند بوده و او شایسته‏ی آنهاست این حرف درست است، اگر بگویی : تصور این صفات و حروف کلماتش نزد او بوده، پس خداوند برتر است از اینکه چیزی با او بوده باشد، بلکه خداوند بوده در حالیکه مخلوقی با او نبود، آنگاه اسماء و صفات را به عنوان وسیله‏ی یاد کردن او خلق کرده، و خدا بود و نام و یادی نبود و آنچه یاد می‏شود همان خداوند جاودانه‏ای است که همواره بوده است. و اسماء و صفات الهی مخلوق اویند، و معانی آنها و مقصود آنها خدایی است که اختلاف و همبستگی در او جای ندارد، چرا که اختلاف و همبستگی در اموری صدق می‏کند که مرکب و دارای اجزاء باشد، از این رو نمی‏توان گفت : خداوند همبستگی پیدا کرده است، و نه اینکه خدا کم و زیاد است، و لکن خداوند در ذاتش قدیم و ازلی است، و هر چیزی که بیش از یکی باشد مرکب است و خداوند یگانه‏ای که ترکیب در او نیست، و توهم کمی و زیادی در او جای ندارد و هر مرکبی از توهم شده‏ای به کمی و زیادی مخلوق اوست، و راهنمائی است بر آنکه خالق و آفریدگاری دارد. پس در این سخنت : خداوند قادر است، و در حقیقت خبر می‏دهی که هیچ چیز او را ناتوان نمی‏کند، و با این کلمه عجز را از خدا دور ساخته و عجز را در ماوراء او قرار دادی، و همچنین در این سخنت : خداوند داناست، با این سخن جهل را از او زدودی، و جهل را غیر او دانستی، و هرگاه خداوند اشیاء را فانی ساخت صورت و حروف و کلمات را نیز فانی ساخته است، و همواره و جاودانه و دانا بوده است. آن مرد گفت : پس چگونه پروردگارمان را شنوا نامیدیم؟ فرمود : زیرا هرچه را گوشها می‏یابند از دید او مخفی نمی‏باشد، او را به گوشی که در سر قرار دارد توصیف نمی‏کنیم، و همچنین خداوند را بینا می‏نامیم زیرا آنچه دیدگان درک می‏کنند از دید او مخفی و پنهان نمی‏باشد، رنگ باشد یا شخصی یا غیر اینها، و او را به دیدگان که در سر قرار داشته و می‏بیند توصیف نکرده‏ایم. و همچنین او را دقیق و باریک‏بین نامیدیم، چرا که به اشیاء کوچک همچون پشه و پنهانتر از آن و مولکولهای بدنشان آگاه است، و نیز به غریزه و شهوات آنان برای تولید نسل و توجه به آن، و جایگزینی گروهی از آنان در جایگاه دیگران، و انتقال غذا و آب به فرزندانشان در کوهها و بیابانها و دشتها و بیشه‏ها آگاه است، از این رو دانستیم آفریدگار آن باریک‏بین است و چگونگی ندارد، و چگونگی داشتن برای آفریده شده‏ای است که آن گونه خلق کرده است. و همچنین پروردگارمان را نیرومند و توانا می‏نامیم، منظور قدرت جسمانی که از مخلوقها دیده‏ایم نمی‏باشد، و اگر نیروی او توانائی گرفتن که در مخلوقین است باشد تشبیه در خداوند صورت گرفته و احتمال زیاد از مخلوقین در او می‏رود و آنچه احتمال زیاد دارد ناقص باشد، و آنچه ناقص باشد قدیم و ازلی نیست و هرچه قدیم نباشد عاجز و ناتوان است. پس پروردگار بزرگ ما شبیه نداشته و ضد و همانندی ندارد و کیفیتی برای او نبوده و نهایتی ندارد و دیدگانی بر او واقع نمی‏گردد، و بر قلوب حرام است که او را به چیزی شبیه کنند، و بر اوهام که او را محدود سازند، و بر جانها که او را تکون و وجود بخشند، برتر و بزرگوارتر از آن است که دارای وسایل مخلوقاتش بوده و نامهای آفریده‏هایش بر او صدق نماید و از همه‏ی این امور بسیار والاتر است. کلامه فی أسماء الله تعالی و صفاته روی ابوهاشم الجعفری قال : کنت عند ابی‏جعفر الثانی علیه‏السلام فساله رجل فقال : اخبرنی عن الرب تبارک و تعالی له اسماء و صفات فی کتابه؟ و اسماؤه هی هو؟ فقال ابوجعفر علیه‏السلام : ان لهذا الکلام وجهین : ان کنت تقول : هی هو، ای انه ذو عدد و کثرة فتعالی الله عن ذلک، و ان کنت تقول : هذه الصفات و الاسماء لم تزل، فان، «لم تزل» محتمل معنیین : فان قلت : لم تزل عنده فی علمه و هو مستحقها فنعم، و ان کنت تقول : لم یزل تصویرها و هجاؤها و تقطیع حروفها، فمعاذ الله ان یکون معه غیره، بل کان الله و لا خلق ثم خلقها وسیلة بینه و بین خلقه یتضرعون بها الیه و یعبدونه، و هی ذکره و کان الله و لا ذکر، و المذکور بالذکر هو الله القدیم الذی لم یزل. و الاسماء و الصفات مخلوقات، و المعانی و المعنی بها هو الله الذی لا یلیق به الاختلاف و لا الائتلاف، و انما یختلف و یأتلف المتجزی‏ء، فلا یقال : الله موتلف، و لا الله قلیل و لا کثیر، ولکنه القدیم فی ذاته، لان ما سوی الواحد متجزی‏ء، والله واحد لا متجزی‏ء و لا متوهم بالقلة و الکثرة، و کل متجزی‏ء او متوهم بالقلة و الکثرة فهو مخلوق دال علی خالق له. فقولک : ان الله قدیر، خبرت انه لا یعجزه، فنفیت بالکلمة العجز و جعلت العجز سواه، و کذلک قولک : عالم، انما نفیت بالکلمة الجهل و جعلت الجهل سواه، و اذا افنی الله الاشیاء افنی الصورة و الهجاء و التقطیع، و لا یزال من لم یزل عالما. فقال الرجل : فکیف سمینا ربنا سمیعا؟ فقال : لانه لا یخفی علیه ما یدرک بالاسماع و لم نصفه بالسمع المعقول فی الراس، و کذلک سمیناه بصیرا، لانه لا یخفی علیه ما یدرک بالابصار، من لون او شخص او غیر ذلک، و لم نصفه ببصر لحظة العین. و کذلک سمیناه لطیفا، لعلمه بالشی‏ء اللطیف مثل البعوضة، و اخفی من ذلک، و موضع النشوء منها، و العقل و الشهوة للسفاد و الحدب علی نسلها، و اقام بعضها علی بعض، و نقلها الطعام و الشراب الی اولادها فی الجبال و المفاوز، و الاودیة و القفار، فعلمنا ان خالقها لطیف بلا کیف، و انما الکیفیة للمخلوق المکیف. و کذلک سمینا ربنا قویا، لا بقوة البطش المعروف من المخلوق، ولو کانت قوته قوة البطش المعروف من المخلوق لوقع التشبیه و لاحتمل الزیادة، و ما احتمل الزیادة احتمل النقصان، و ما کان ناقصا کان غیر قدیم، و ما کان غیر قدیم کان عاجزا. فربنا تبارک و تعالی لا شبه له و لا ضد، و لا ند و لا کیف، و لا نهایة و لا تبصار بصر، و محرم علی القلوب ان تمثله، و علی الاوهام ان تحده، و علی الضمائر ان تکونه، و جل و عز عن اداة خلقه و سمات بریته، و تعالی عن ذلک علوا کبیرا. منبع: صحیفه امام جواد؛ جواد قیومی اصفهانی؛ دفتر انتشارات اسلامی چاپ اول 1381.

ترجمه ماشینی: فرید سلیمان در کتاب ابن تیمیه و صفات خدا، بررسی جامعی از دیدگاه ابن تیمیه درباره خدا و صفات او ارائه می‌کند و موقعیت او را در بحث‌های قرن گذشته در مورد این موضوع پرتنش کلامی بیان می‌کند.