جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رساله ايست فلسفي در معرفت مبدء و معاد. مؤلف خود در ديباچه ميگويد «اين كلمه اي چند است در معرفت مبدء و معاد» و در نسخه شماره 1918 كتابخانه مجلس نام آن «رساله در مبدأ و معاد» ياد شده . اما در پايان نسخه اي از اين رساله كه در كتابخانه ملك است (شماره 5685) نوشته شده «تمام شد كلمات عشره ....» . در ذريعه نيز با همين نام اخير وارد شده . در نسخه ديگري كه در كتابخانه مجلس با شماره 6/639 موجود و از اين نسخه حاضر تازه تر است نيز همين نام آمده و فهرست نگار نيز آنرا با همين نام «كلمات عشره» معرفي كرده است . در ذريعه مؤلف اين رساله شناسانده نشده اما در ذيل نسخه مجلس كه از نسخه ملك كهنه تر است (نسخه ملك مورخ 998 است و نسخه ما در اوايل قرن 10 نوشته شده) تصريح شده كه رساله از اثيرالدين ابهري است و نويسنده فهرست رساله هاي اين دفتر (در پشت برگ نخست دفتر) نيز اين رساله را از اثيرالدين ابهري دانسته است . از اثيرالدين ، اشعار فارسي و مراسله اي بفارسي با خواجه نصير طوسي نقل شده اما از اثر ديگري بنام كلمات عشره يا مبدأ و معاد تاكنون ذكري نديده ام . شيوه فارسي رساله نيز كهنه است و خصائص فارسي عصر اثيرالدين در آن مشهود است ، خاصه آنكه كاتب نسخه ما رسم الخط نسخه اصلي را بيشتر حفظ كرده است اين رساله داراي ده كلمه است و در هر كلمه مسائلي درباره مبدأ و معاد ياد شده و فهرست آنها بطور خلاصه از اينقرار است : كلمه اول-تقسيم وجود و موجود . كلمه دوم-مقولات كلمه سوم-افلاك و مراتب آنها كلمه چهارم-فلك اعظم و لوح و قلم و وجود حركت و حيوة در افلاك كلمه پنجم-عناصر اربعه كلمه ششم-قواي انسان كلمه هفتم-مراتب عقل كلمه هشتم-خير و شر و قضاء الهي . كلمه نهم-قواي نفساني انسان و ترتيب وجودي آنها . كلمه دهم-حال نفس پس از مارقت از بدن و معني بهشت و دوزخ. در پايان هر يك از «كلمات» در زير عنوان «سر» برخي از اسرار و رموز عرفاني و اخلاقي يا فلسفي دقيق و متناسب با موضوع سخن در آن كلمه ياد گرديده . مؤلف از فيلسوفان ديگر ياد نكرده و باستدلال نيز كمتر پرداخته است. يا آغاز و انجام، رساله ايست به فارسي از اثيرالدين ابهري (الذريعة 19/50) در دو بخش: بخش 1: در پنج فصل . بخش 2: در پنج فصل . در نسخه ها به چند تن نسبت داده شده: شهاب الدين سهروردي، اثيرالدين ابهري، مير سيد علي همداني و خواجه نصير طوسي. و ممكن است چند كتاب در «مبدأ و معاد» در 10 كلمه باشد. اين يكي ده كلمه كوتاه است و هر كلمه داراي چند « سر - سر » در اثبات مبدأ و معني معاد كه به التماس دوستي نگاشته شده است: 1- تقسيم وجود و موجود، 2- مقولات، 3- افلاك و مراتب آن، 4- فلك اعظم و لوح و قلم و حركت و حيات در افلاك، 5- عناصر اربعه، 6- قواي انسان، 7- مراتب عقل، 8- خير و شر و قضاي الهي، 9- قواي نفساني انساني، 10- حال نفس پس از جدائي از بدن. در نسخه اي از آن بر فراز صفحه اول اين رساله اين عبارت آمده است « قيل من تصانيف استاد البشر» در دو قسم : 1-در هفت فصل 2-در پنج فصل (محمد تقي دانش پژوه) در ص ع و آغاز رساله از ابهري دانسته شده است ، اين رساله در دو بخش است : نخستين در هفت فصل ،‌ دومي در پنج فصل ،‌ و در «تحقيق مبدء آفرينش» س 2 ش 10 مورخ 1343 خ چاپ شده و نسخه هاي ديگري هم از آن هست مانند 34/2401 از سده 11 و 5/3238 مورخ 1241 و 6/4732 مورخ 962 دانشگاه و 8/281 مهدوي از سده 11 (نشريه 2/62) و 14/5138 مجلس مورخ 57-1024 و الهيات 1/242 ب (1/144) . و سپه 93/912 به نام ابرهي و 2/6747 (5/496) اين يكي جز دو رساله ديگري است به همين نام كه يكي در ده كلمه است ، هر يك داراي يك سر يا بيشتر كه در چهارده رساله چاپ دانشگاه به نام مبدء و معاد اثيرالدين ابهري ( ص 163-174) ديده مي شود ولي نمي دانيم كه از روي چه نسخه اي چاپ شده است ، ش 35/241 دانشگاه با عنوان « قيل من تصانيف استاد البشر» و 3/120 خويي در مجلس به نام كلمات عشره و منسوب به سيد علي همداني (7/236 و 322) و 15/37 مجاميع فارسي طلعت در قاهره مورخ 921 در 140ر-147ر 19 س (1/257 ش 1134) به نام شهاب الدين سهروردي و 13/1918 مجلس (9/605) از سده 9 و 10 به نام اثيرالدين ابهري و 28/5685 ملك مورخ 998 و 6/639 مجلس (2/409) . دومي در سه بخش است يكي در ده و دومي در سيزده سوم در چهار فصل است سپس يك خاتمه ( حقوق ش 57 در مورخ 975 ص 5 فهرست - سپهسالار ش 5/6556 فهرست 3/21 - مجلس ش 4/640 فهرست 2/405)‌ . اينها جز دو آغاز و انجام خواجه طوسي است ، يكي روش اسماعيليان و در بيست فصل دومي در چهار فصل حيوان و نبات و معدن و متفرقات و نوادر وآغاز و انجام ابو الحير محمد تقي بن محمد فارسي در اسطرلاب و جز آغاز و انجام محمد احمدي (فيلمها 1/414) و آغاز و انجام گمنام ديگر ( فيلمها 1/420) . چند آغاز و انجام يا مبدء و معاد ديگر هم هست : از احمد سهرندي و محمد باقر شرف الدين لاهوري و محمد علي شكيب شيرازي و سيد موسي بن فضل الله همداني و سيد شريف گرگاني و گمنام و عزيز نسفي و عبدالرزاق كاشي . (ذريعه 1/35 - فهرست نسخه هاي فارسي 721 و 830 و 839 و 1014 - فهرست فيلمها 1/729) (محمد تقي دانش پژوه) بروش مشايي محض درست مانند هدايه خود او. درآن از مشايخ و حكماي اشراق و محيي الدين اعرابي ورئيس (ابن سينا)ياد شده است . چنين است فهرست مطلبهاي آن . قسمت اول در معرفت مبدا فصل اول در برهان واجب الوجود فصل دوم در توحيد واجب الوجود فصل سوم در تنزيه واجب الوجود فصل چهارم در اثبات معلول فصل پنجم در كثرت عقول فصل ششم در اثبات نفوس فلكي قسم دوم در معاد : فصل اول در معاد جسماني فصل دوم در بطلان تناسخ فصل سيم در بيان آنكه نفس فاسد نشود بعد از خرابي بدن فصل چهارم در معاد روحاني فصل پنجم در كرامات و معجزات و وحي و الهام (محمد تقي دانش پژوه) آغاز كتاب: شكر و سپاس و ستايش مر خداي را كه بر كشنده عقل و جان است و پديد آوردنده زمين و آسمان ]مجلس شورا 2/405[

التوحيد، تألیف ابومنصور ماتريدى، اولين مرجع كلام ماتريديه به شمار مى‌رود و پيوسته مورد توجه اساتيد و شاگردان مكتب ماتريدى بوده است. مؤلف در بيان مسائل، ابتدا از برهان عقلى بهره برده، سپس به بيان روايات منقول توسط صحابه و تابعين در اثبات مراد خويش مى‌پردازد.

کتاب غایة البیان فی تنزیة الله عن الجهة و المکان بقلم خلیل دریان الأزهری می باشد. از آنجا که وهابیون قائل و معتقد به تجسیم خداوند متعال می باشند. برای خدا جا و مکانی نیز در نظر گرفته اند و کمال معرفت به ذات مقدس الهی را در این دانسته اند که انسان معتقد شود خدای متعال بالای همه مخلوقات و بر روی عرش و کرسی قرار گرفته است و گاهی بر اثر خستگی، یک پا را روی پای دیگر قرار می دهد و به استراحت می پردازد. و اگر کسی چنین خدایی را انکار کند ضال و کافر است. مؤلف این اثر درصدد برآمده تا با بررسی عقیده معتقدین به جهت و مکان برای خدا به تنزیه ذات احدیت از این عقیده باطل بپردازد. این کتاب شامل مقدمه و ده فصل می باشد. این فصول عبارتند از: در فصل اول به تعریف مکان و جهت پرداخته است. در فصل دوم به دلائل تنزیه پروردگار از مکان و جهت در قرآن می پردازد. در فصل سوم دلائل تنزیه پروردگار از مکان و جهت در روایات را بررسی شده. در فصل چهارم دلائل تنزیه پروردگار از مکان و جهت از اجماع مد نظر قرار گرفته. در فصل پنجم دلائل عقلی بر تنزیه پروردگار از مکان و جهت بررسی شده. در فصل ششم به عدم امتناع شرعی و عقلی وجود مکان در فوق عرش پرداخته. فصل هفتم بیان حکم کسی که برای خداوند مکان قائل میباشد را تبیین می کند. فصل هشتم با ذکر نقلهایی بر نظر اهل سنت مبنی بر بلامکان بودن خدا می باشد. فصل نهم عدم جواز قول به: خدا در هر مکان هست پرداخته. فصل دهم به بیان اینکه آسمان قبله دعاست می پردازد. مؤلف پس از بررسی اعتقاد معتقدین به جهت و مکان برای پروردگار به این نتیجه رسیده است که بر طبق آیات قرآنی و روایات وارده در این زمینه این عقیده نادرست بوده و خداوند متعال را از این اوصاف واهی منزه دانسته است.