جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف این مقاله ایجاد پیوند میان هستی‌شناسی و فرم‌های موسیقایی است. برای رسیدن به این هدف، هستی‌شناسی بنیادین هایدگر در برابر هستی‌شناسی تفاوت دلوز قرار گرفته تا بتوان از امکانات این تقابل استفاده کرد. در این مقاله با روش توصیفی_ تحلیلی و رویکرد تطبیقی تلاش شده دو نوع هستی‌شناسی بنیادین هایدگر و هستی‌شناسی تفاوتِ دلوز را با تطبیق بر دو فرم موسیقیایی توضیح دهیم: یکی فوگ و دیگری ریتورنلو. بدین‌ترتیب جهان هایدگر فوگی است که با وجود تمام تنوع‌های اجرای یک سوژه اصلی موسیقیایی (یا یک صدای واحد)، همان را عرضه می‌کند. هستی در این نگرش همگون و بی‌تکوین است. ‌تفاوت در این طرز تلقی پدیده درجه دوم نسبت به هستی در نظر گرفته می‌شود. در این هستی‌شناسی و مفاهیم وابسته به آن، تجارب دیگری شدن، جنبش سوژه‌ای، سوژه‌شدن با توجه به قلمروزدایی، امکان مشارکت فعال افراد در سرنوشت همگانی، امکان تغییر و اصلاح شیوه زندگی افراد با محدودیت روبرو می‌شود. جهان دلوزی با توسل به ریتم و فرم موسیقایی ریتورنلو متفاوت‌ترین افراد را در هستی‌شناسی‌اش، گِردِ هم می‌آورد. طوری‌که در عین حال که آنها با هم هماهنگ‌ می‌شوند، تفاوت‌های تنالیته‌ای‌شان حفظ می‌گردد. هستی همان تفاوت است. در هستی‌شناسی دلوز با امکان قلمروگریزی راه را بر جنبش سوژه‌ای بازست. جنبش سوژه‌ای در ‌جامعه مبتنی بر ریتم و ریتورنلو تغییراتی در فرد و مناسبات اجتماعی ایجاد می‌کند که می‌توان در آن انتظار مشارکت فعال برای تعیین سرنوشت همگانی افراد را داشت. سوژه شدن‌ها معطوف به تغییر روابط اجتماعی و اصلاح اختلالات اجتماعی است.‌ مشروط به این جامعه‌ای ایجاد می‌شود که افراد در آن، می‌توانند شیوه زندگی خودشان را اصلاح کنند. نتایج این خوانش و پیوند، کارکرد متفاوت اجتماعی هستی‌شناسی دو متفکر را نشان می‌دهد.

کتاب فلسفه نقادی کانت، اثری نوشته ی ژیل دلوز است که اولین بار در سال 1963 منتشر شد. این کتاب آموزنده، یکی از درخشان ترین آثار دلوز، و یکی از بهترین مقدمه های کوتاه بر آرا و فلسفه ی امانوئل کانت به حساب می آید. دلوز در این اثر تمرکز خود را بر نگرش شخصی کانت به فلسفه معطوف می کند. در حالی که اکثر مباحث و پژوهش های مربوط به کانت، بر کتاب «نقد عقل محض» و فلسفه ی اخلاقی تمرکز می کنند، دلوز در کتاب فلسفه نقادی کانت، تصویری جامع را از کلیت فلسفه ی نقادانه در اختیار مخاطبین قرار می دهد. این کتاب را باید مشارکتی بسیار مهم و تأثیرگذار در حوزه ی پژوهش های مربوط به امانوئل کانت، و آرا و تفکرات فلسفی این اندیشمند بزرگ آلمانی در نظر گرفت.

ژیل دلوز، فیلسوف پست مدرن فرانسوی بود که از پیشگامان نحلۀ پست مدرنیسم به حساب می‌آید. کتاب «انسان و زمان آگاهی مدرن» او با زیرعنوان «درسگفتارهای ژیل دلوز دربارۀ کانت» بررسی ایده‌های انقلابی امانوئل کانت، درباره زمان و سنتز (تألیف/ترکیب) است. دلوز پیش‌تر در کتاب «فلسفۀ انتقادی کانت» با فلسفه کانت درگیر شده بود و به تفسیر آن پرداخته بود. کتاب حاضر مجموعه سخنرانی‌های او در دانشگاه ونسان است که حول محور مفهوم زمان و ترکیب در فلسفۀ کانت می‌گردد. دلوز ابتدا تغییر رادیکال کانت در درک زمان را برجسته می‌کند. به طور سنتی، زمان به عنوان تابع حرکت تلقی می‌شد، دیدگاهی که ریشه در فلسفه باستان و کلاسیک دارد. با این حال کانت این رابطه را معکوس می کند و معتقد است که حرکت وابسته به زمان است. این تغییر در نگرش، زمان را از یک مفهوم دایره‌ای که به چرخه‌های طبیعت گره خورده است، به یک پیشرفت خطی تبدیل می‌کند. دلوز از سه تألیف زمان که کانت برای شناخت انسان ضروری می‌داند سخن می‌گوید. تألیف اول شامل درک فوری ابژه است، جایی که ذهن داده‌های حس را در تجارب منسجم ترکیب می‌کند. تألیف دوم به نقش حافظه و تخیل در بازتولید تجربیات گذشته اشاره دارد که امکان تداوم در ادراک را فراهم می‌کند و تألیف سوم شامل شناخت اشیا و رویدادها و ادغام آنها در یک درک کلی واحد است. به بیان دلوز، در همۀ این تألیف‌ها که در نهایت منجر به شناخت تجربی آدمی می‌شوند، نقش زمان برجسته است. علاوه بر این، زمان در زیبایی شناسی استعلایی کانت نیز نقش به سزایی دارد، چراکه عمیقا تحت تأثیر شروط تحلیلی حس، یعنی زمان و مکان، قرار دارد. تحلیل استعلایی کانت نیز که به مقوله های فاهمه اختصاص دارد جز با شرط پیشینی زمان ممکن نیستند. قابل ذکر است که کار دلوز بین رشته‌ای است و از فلسفه، روانشناسی و زیبایی‌شناسی استفاده می‌کند. همچنین تفسیر دلوز از کانت تفسیری بدیع است که در تضاد با تفاسیر سنتی از این فیلسوف بزرگ تاریخ فلسفه قرار دارد.

واضح است که مجموعه حاضر با تمرکز بر یک کانون معین بسط یافته است. از ایجابات یک مقدمه آن است که میزان تمرکز فصول آن مجموعه را شرح دهد و توجیه کند که چرا به برخی چیزها پرداخته شده و چیزهایی که می توانسته به آن ها پرداخته شود اما مورد توجه قرار نگرفته است. در این مجموعه به آثاری از کانت که اخیرا دلبستگی به آنها افزایش یافته، یعنی نوشته های پیشاانتقادی و بسیاری از کارهای کوتاه ترش که در مدت دوره ی انتقادی نوشته پرداخته می شود…

واضح است که مجموعه حاضر با تمرکز بر یک کانون معین بسط یافته است. از ایجابات یک مقدمه آن است که میزان تمرکز فصول آن مجموعه را شرح دهد و توجیه کند که چرا به برخی چیزها پرداخته شده و چیزهایی که می توانسته به آن ها پرداخته شود اما مورد توجه قرار نگرفته است. در این مجموعه به آثاری از کانت که اخیرا دلبستگی به آنها افزایش یافته، یعنی نوشته های پیشاانتقادی و بسیاری از کارهای کوتاه ترش که در مدت دوره ی انتقادی نوشته پرداخته می شود…