جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

عنوان تحقیق ربا از دیدگاه قرآن و سنت . که به بررسی ربا و دلایل حرمت آن در اسلام می پردازد و با استناد به آیات و روایات اسلامی که از طریق شیعه و سنی به ما رسیده این مساله را اثبات می کند . بنابراین ابتدا واژه ربا را از نظر لغوی ، اصطلاحی تعریف می کند و نگاهی به تاریخچه ربا دارد که چگونه وارد اسلام شده است . و به جایگاه ربا در اسلام اشاره شده است و به بررسی انواع ربا معامله ای و قرضی اشاره می کند . در این تحقیق به تفسیر چند آیه از سوره های قرآن نیز پرداخته شده و راه های خروج از حریم ربا و آثار ربا در جامعه و خانواده و اخلاق پرداخته و به شبهاتی که پیرامون ربا وارد شده پاسخ داده شده است . روش این تحقیق توصیفی – تحلیلی است و اطلاعات به شیوه کتابخانه ای و از طریق فیش برداری جمع آوری شده است و به اعتبار موضوع جزء موضوعات دینی و اعتقادی است . در این تحقیق از منابع روایی : بحار الانوار مجلسی ، وسایل الشیعه حر عاملی ، از تفسیر نمونه ناصر مکارم شیرازی و جمعی همکاران ، تفسیر نور آقای قرائتی کتاب ربا و قرض در اسلام آقای محمد حسین ابراهیمی و از فرهنگ لغاتی مثل فرهنگ فارسی معین و فرهنگ بزرگ جامع نوین استفاده شده است .

تحقیق حاضر به روش کتابخانه ای انجام شده است و به بررسی نظرات مفسرین درباره آیات ربا، انواع ربا و حیله های شرعی درباره ربا می پردازد. ربا به معنی افزایش یافتن است و در شریعت اسلام به معنای زیاده گرفتن در وام یا بیع است. با آنکه ربا در میان همه ملل وادیان ناپسند و رباخوار ملعون و مطرود بوده است اندک اندک از شدت حرمت آن کاسته شد و روش ها و حیله ها برای رباخواری ترویج گردید. این امر به ویژه در مسیحیت و یهودیت بسیار قابل تأمل است. دقت در سیر تاریخی تجویز ربا در میان مسیحیان و یهودیان برای کسانی که اکنون در فکر تجدید نظر در احکام مسلم اسلامی هستند و به خیال خویش با تطبیق دادن اسلام با مقتضیات زمان می خواهند مایه بقای دین را فراهم سازند می تواند بسی مایه عبرت باشد. سیر تدریجی حلال شماری ربا در مسیحیت نشان می دهد که کلیسا چگونه در مقابل میل اجتماعی به ربا خواری قدم به قدم عقب نشسته است. رهبران مسیحی و یهودی برای گریز از ربا راه های فرار از ربا را جایز دانستند و روز به روز بر دامنه فعالیت های ربوی خود افزودند آن چنانکه امروز اغلب بازارها و مؤسسات پولی دنیا تحت تصرف آنان است. اما خداوند ربا خواری را به شدت تحریم می کند و به صراحت در آیه 279 سوره بقره بیان می کند فرد ربا خوار در مقابل خدا و رسول ایستادن و در مقام جنگیدن با آنان است. فان لم تفعلوا فأذنوا بحرب من الله و رسوله و ان تبتم فلکم رئوس اموالکم لا تظلمون و لا تظلون» و با یک تمثیل زیبا حال ربا خواران را بیان می کند که«الذین یا کلون الربوا لا یقومون الا کما یقوم الذی یتخبطه الشیطان من المس» فرد ربا خوار مانند انسان مصروع و آشفته حال است. اما کسانی که با ربا موافق هستند و آن را عامل مهمی برای رشد اقتصادی مطرح می کنند به دنبال راه هایی هستند که از حرمت ربا فرار کنند. آنان معتقدند در اسلام تنها گرفتن زیادی برای تمدید مهلت دین حرام شده است پس در قرض هایی با بهره کنونی می توان زیادی را دریافت کرد زیرا پرداخت آن به جهت اصل قرض است، نه تمدید مهلت و یا چیزی که در اسلام تحریم شده است. گرفتن بهره زیاد است که باعث می شود اندک اندک مبلغ بدهی به چند برابر اصل قرض برسد بنابراین گرفتن بهره کم اشکالی ندارد، و یا اینکه یکی از طرفین کالای خود را به دیگری هبه کند وطرف دیگر نیز متاع خود را به او هبه نماید بدون اینکه قصد معاوضه داشته باشند. اما امام خمینی (ره) و شهید مطهری(ع) تمام این حیله ها را باطل و کلاه شرعی می دانند که نه تنها به اقتصاد جامعه کمکی نمی کند بلکه فقیران روز به روز فقیرتر و ثروتمندان روز به روز ثروتمند می شوند و نظام اقتصادی جامعه فاسد می شود. قرآن کریم سرنوشت قومی از یهود را بیان می کند که در روز شنبه ماهیگری برای آنان حرام شد اما آنان با بکار بردن حیله به این عمل دست می زدند خداوند در سوره اعراف داستان این قوم را با نام اصحاب سبت بیان می کند و در آیه 166 به خاطر عصیان و نافرمانی این قوم می فرماید: «فلما عتو اعن مانهوا عنهه قلنا لهم کونوا قرده خاسئین» و چون از آنچه از آن نهی شده بودند سرپیچی کردند، به آنان گفتیم: «بوزینگانی باشید رانده شده » کسانی که تصور می کنند، گناه را می توان با تغییر چهره صوری تبدیل به یک عمل مجاز و شرعی کنند در واقع خود را فریب می دهند و متأسفانه این کار در میان عده ای از بی خبرانی که خود را به دین منتسب می کنند. فراوان دیده می شود و همان است که چهره مذهب را در نظر افراد دور افتاده سخت بد نما کرده است. عیب بزرگی که این عمل دارد این است که گناه را در نظر ما کوچک می کند و از اهمیت آن می کاهد و افراد را چنان جسور در برابر گناه می سازد که پس از انجام این گونه کارها کم کم آماده برای انجام گناهان بطور صریح و آشکار می شوند.

تحقیق حاضر طی دو بخش ربا را در آیات قرآن و روایات معصومین(ع) بررسی کرده است. در بخش اول با عنوان پیشینه تاریخی ربا و کلیات به بررسی تاریخچه ربا در جوامع گذشته نظیر سومر، مصر، بابل و آشور، ایران، هندوچین، یونان و عربستان و نیز تاریخچه ربا در ادیان و مذاهب مثل برهمایی، زرتشت، یهود، مسیحیت و اسلام پرداخته شده و کلیاتی از بحث مانند تعریف لغوی و اصطلاحی ربا، ربا معاملی و ربای قرضی بررسی گردیده است. در بخش دوم از ربا در قرآن و روایات و فلسفه های تحریم ربا بحث شده است. در روایات ربا گناه کبیره و بدتر از زنا، بدترین تجارت برشمرده شده و شهادت و کتابت ربا حرام دانسته شده است. اکل مال به باطل بودن، بازدارندگی از تلاش اقتصادی، کاهش عواطف انسانی و ظلم آشکار بودن ربا از جمله فلسفه های تحریم ربا خوانده شده است