جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف این پژوهش، بررسی روایات تفسیری موجود در دو تفسیر مجمع البیان طبرسی و مفاتیح الغیب فخرالدین رازی در مورد دو پیامبر: داوود و سلیمان (علیهما السلام)، از نظر صحت محتوا و سند است. این پژوهش با مراجعه به منابع اصلی که این روایات از آنها استخراج شده‌اند و بررسی اسناد راویان، میزان اعتبار آنها را بررسی می‌کند تا مشخص شود که آیا آنها راویان قابل اعتمادی هستند یا خیر. این امر منجر به شناسایی مواردی می‌شود که به دلایل خاصی تحریف شده‌اند یا فاقد اعتبار هستند و مواردی که صحیح و مطابق با قرآن کریم هستند. سپس، بررسی تحلیلی و انتقادی بر روی این روایات ذکر شده در دو تفسیر مورد بررسی انجام می‌شود. سپس مقایسه‌ای بین آنها از نظر شباهت‌ها و تفاوت‌ها در انتخاب نظرات و ترجیحات طبرسی و رازی در مورد روایات تفسیری ذکر شده توسط هر یک از دو مفسر انجام می‌شود. تمرکز اصلی این مطالعه بررسی سند و متن است، زیرا صحت سند لزوماً به معنای صحت محتوا نیست. یک روایت ممکن است به راویان موثق نسبت داده شود تا به گزارش اعتبار ببخشد، در حالی که ممکن است آن راویان واقعاً آن را نقل نکرده باشند. ما با رویکرد توصیفی-تحلیلی، به بررسی روایات تفسیری مربوط به حضرت داوود و سلیمان (علیهما السلام) در دو تفسیر مجمع البیان و مفاتیح الغیب، ردیابی سند و مقایسه آنها و تمرکز بر یک نکته اساسی در مطالعه پرداختیم: میزان انطباق این روایات با متن قرآن و فاصله آنها از گزارش‌های مشکوک تحریف‌شده - مانند اسرائیلیات (روایات یهودی-مسیحی) که عصمت انبیا (علیهم السلام) را تضعیف می‌کنند -. در پایان مطالعه، نتایج حاصل از آن، از جمله این واقعیت که اسرائیلیات یکی از منابع تفسیر در میان مفسران محسوب می‌شوند، ارائه شد. بسیاری از آنها روایات و داستان‌هایی از علمای یهود در مورد پیامبران و امت‌های گذشته نقل کرده‌اند و به مرور زمان، این روایات وارد آثار تفسیری شده و مسلمانان آنها را در کتاب‌های اصلی خود پذیرفته‌اند. برخی آنها را به معنای واقعی کلمه پذیرفتند، در حالی که برخی دیگر آنها را مورد تجزیه و تحلیل و بحث قرار دادند و در نهایت یا برخی از آنها را پذیرفتند یا به دلیل تحریف حقایق، دروغ‌ها، ساختگی‌ها و افسانه‌ها، آنها را به طور کامل رد کردند. از جمله توصیه‌های این تحقیق، تشدید مطالعات مربوط به اسرائیلیات، تعمیق تحقیقات در مورد آنها و تلاش برای تشخیص درست از نادرست در میان آنها، بر اساس مطابقت آنها با قرآن کریم، سنت شریف نبوی، اقوال ائمه (علیهم السلام) و صحابه و تابعین (رضوان الله علیهم) است.

قرآن کریم، کتاب جاویدان وحی، نه تنها منبع هدایت الهی بلکه مرجع اساسی برای تبیین ابعاد مختلف زندگی فردی و اجتماعی انسان است. سوره مبارکه مؤمنون از جمله سوره‌های مکی است که با نگاهی جامع و عمیق، ویژگی‌های مؤمنان راستین را ترسیم می‌کند و مسیر کمال و رستگاری را به روشنی می‌نمایاند. این سوره با بیان آموزه‌های تربیتی و اخلاقی، چارچوبی نظام‌مند برای ساختن انسانِ مؤمن و جامعه‌ای قرآنی ارائه می‌دهد. پژوهش حاضر با رویکرد تطبیقی، به بررسی و مقایسه این آموزه‌ها از منظر دو تفسیر برجسته «المیزان فی تفسیر القرآن»( اثر علامه سید محمدحسین طباطبایی) به‌عنوان نماینده مکتب تفسیری شیعه و«مفاتیح الغیب» (اثر امام فخرالدین رازی ) به‌عنوان نماینده مکتب تفسیری اهل سنت پرداخته است. روش تحقیق به شیوه توصیفی -تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای بوده و با تحلیل دقیق آیات مرتبط، نکات تربیتی و اخلاقی سوره مؤمنون استخراج، دسته‌بندی و سپس از منظر دو مفسر مورد مقایسه قرار گرفته است. یافته‌های پژوهش نشان داد که مهم‌ترین نکات تربیتی این سوره عبارت‌اند از: خشوع در نماز، پرهیز از لغو و بیهودگی، پرداخت زکات، حفظ عفت و پاکدامنی، وفای به عهد، امانت‌داری، و مراقبت بر نمازها. این آموزه‌ها در بُعد فردی به خودسازی، تهذیب نفس، کنترل غرایز، تقویت اراده و رشد معنوی منجر می‌شوند و در بُعد اجتماعی به تحکیم روابط انسانی، گسترش عدالت، ایجاد اعتماد متقابل، و تقویت همبستگی در جامعه کمک می‌کنند. مقایسه تفسیری نشان داد که هر دو مفسر، علی‌رغم تفاوت‌های روشی و مبنایی، بر ضرورت پیوند عمیق اخلاق و تربیت تأکید داشته و آموزه‌های این سوره را زیربنای شکل‌گیری جامعه‌ای قرآنی می‌دانند. علامه طباطبایی با رویکرد فلسفی- عقلی و نگاه جامع به ابعاد معرفتی، بر انسجام مفهومی آیات و پیوند آن با مبانی فطری و الهی انسان تأکید کرده، در حالی که فخر رازی با رویکرد کلامی، فقهی و ادبی، به شرح جزئیات احکام و نکات اخلاقی پرداخته است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که تحلیل تطبیقی سوره مؤمنون، علاوه بر روشن ساختن نقاط اشتراک و افتراق دیدگاه‌های شیعه و اهل سنت، می‌تواند به غنای ادبیات تربیتی و اخلاقی قرآن کریم کمک کرده و زمینه‌ای علمی برای تقریب مذاهب اسلامی فراهم سازد. همچنین، این آموزه‌ها با توجه به جهان معاصر، قابلیت بهره‌گیری در نظام‌های آموزشی و تربیتی را داشته و می‌توانند به عنوان الگویی عملی برای ارتقاء سطح اخلاق فردی و اجتماعی در جوامع اسلامی مورد استفاده قرار گیرند.

بی تردید یکی از مهم ترین مباحث فلسفی و کلامی، بحث در بارۀ خداوند است ولی بدون فهم چگونگی شناخت، شناخت خداوند غیر ممکن خواهد بود؛ امروزه به دلیل اختلاف میان مذاهب اسلامی، بهترین دفاع از حق، کشف نقاط اشتراک و افتراق و تبیین درست دیدگاه فریقین در آیات قرآن کریم است. پژوهش حاضر که بر روش توصیف و تحلیل با مطالعه و بررسی دو تفسیر المیزان و مفاتیح الغیب استوار است دیدگاه و آراء دو مفسر برجسته – علامه طباطبایی و فخررازی – را از دو مذهب شیعه و سنّی در بارۀ امکان شناخت ذات خداوند مورد بررسی قرار داده است؛ لذا برای واکاوی مسألۀ اصلی، نکات دیگری نیز بررسی شد که مثلاً هر کدام از دو مفسر نوع شناختی که از خداوند ارائه داده اند کدام یک از شناخت های فطری، عقلی، نقلی، شهودی و حسی است؟ نتیجه اینکه علامه طباطبایی برخلاف دیدگاه فخررازی بر ناممکن بودن شناخت کامل خداوند اذعان دارد، حصر شناخت عقلی و نادیده گرفتن علم حضوری و شهودی مهم ترین وجه تمایز دیدگاه فخررازی با علامه است؛ دیدگاه علامه طباطبایی در تحلیل مسأله، منسجم تر است و تعارض ندارد.

این پژوهش درصدد مقایسۀ دیدگاه تفسیرالمیزان و مفاتیح­الغیب در موضوع «رؤیت» است. رؤیت، دیدن خداوند با چشمِ ظاهر یا مشاهده قلبی­ است. المیزان رؤیت در دنیا با چشم ظاهر را نپذیرفته، و امکان رؤیت قلبی در آخرت، برای مؤمان را منتفی نمی‌داند. مفاتیح­الغیب با استدلال به ظواهر آیات، رؤیت در دنیا را جایز، و در آخرت را قطعی می­داند، و معتقد است که ظاهر آیات در این مورد گویا است و نیازی به تأویل آنها نیست. بنابراین حضرت موسی(ع) درخواست رؤیت خداوند در کوه طور را، از طرف خود ابراز نمود، و در حداقلی بدان نائل شد، زیرا صحنه وقوع صاعقه و مدهوش شدن آن حضرت مؤید این مطلب است. پیامبر اسلام(ص) در معراج گرچه به عالی­ترین جایگاه تقرب انسان به خداوند رسید، اما آن حضرت هم خداوند را با چشم ظاهری ندید. گزارش قرآن از «رؤیت» در معراج واقعیتی است، که درک کیفیت آن برای بشر عادی روشن نیست.

آیه اِکمال بخشی از آیه سوم سوره مائده است، از مهم‌ترین آیاتی است که علماء و مفسران شیعه و سنی بر اساس آن در مورد خلافت اسلامی مناقشه و بحث کرده‌اند، علماء و مفسران شیعه معتقدند که آیه در مورد ولایت و جانشینی حضرت علی (ع) برای پیامبر (ص) است. مفسران دیگر معتقدند که آیه در مورد بحث ولایت و جانشینی نیست؛ بنابراین پژوهش حاضر بر آن است که به بررسی آیه اکمال از منظر دو مفسر بزرگ شیعه و سنی یعنی علامه طباطبایی و فخر رازی بپیردازد بدین منظور به واکاوی مقایسه‌ی دو تفسیر موجود از آن‌ها پرداخته است. در این تحقیق علت نزول آیه و مقصود از معانی مهم موجود در آن مانند (الیوم)، (یأس الکفار)، (اتمام النعمه) را تبیین نمودیم سپس به بررسی ارتباط معنایی شروع و پایان آیه پرداختیم. نتایج تحقیق حاکی از آن است که علامه طباطایی معتقدند که آیه در مورد ولایت و جانشینی حضرت علی (ع) است و او با تفسیر واژگان آیه و استناد به روایت شیعه و سنی این موضوع را اثبات نموده و ارتباط بین شروع و پایان آیه را نفی می‌کند؛ در حالیکه فخر راضی معتقد است که آیه روز عرفه نازل شده و ربطی به موضوع ولایت و جانشینی ندارد و همچنین شروع و پایان آیه را متربط می‌داند. از سوی دیگر، فخر رازی معتقد است که در روز عرفه سال حجه الوداع نازل می شود و ارتباطی با موضوع تعیین خلافت ندارد، همچنان که پیوند و رابطه می یابد. بین آن و ابتدا و انتهای آیه. . و پس از مطالعه آیه تکمیل و مقایسه میان آنچه عالم بزرگوار سید محمد حسین طباطبایی آن را تفسیر کرده و تفسیر آن فخر رازی در این باره به نتایجی دست یافتیم، از جمله اینکه در بیان علت. در نزول آیه مبارکه، علامه سید طباطبایی علت نزول آیه مبارکه را حوادث انتصاب خلافت و امر امیرالمؤمنین علیه السلام دانسته است. سلام) اما فخر رازی در مورد علت نزول آیه مبارکه چیزی ذکر نکرده است. محقق سید طباطبایی در باب تبیین معنای امروز در آیه شریفه معتقد است که منظور از روز در آیه مبارکه روز نزول آیه شریفه است که روز هجدهم است.

کتاب درباره معرفت و شناخت دین میباشد که توسط سید احمد معتصم به رشته تالیف درآمده است و اختصاصا در این کتاب نظریات جناب محمد تقلی مدرسی فیلسوف محترم ذکر شده و نظریات ایشان توضیح داده می شود. موضوعات مختلفی درباب معرفت از جمله: عقل، عقل و وحی، فلسفه و دین، ماهیت وجود و... مطرح می شود.

کتاب حاضر یک کتاب عرفانی اخلاقی است که مراتب سیر و سلوک را برای سالک الی الله تبیین می کند و با ذکر فضایل اخلاقی و تبیین مفهوم معرفت نفس شخصی که در طریق عرفان قرار گرفته است را با ذکر فضایل اخلاقی و تبیین آن راهنمایی می کند تا در این مسیر قدم بردارد...

شرح المنظومة، تألیف حکیم حاج ملا هادی سبزواری (متوفی١٢٨٩ق)، از جمله منابع مهم در منطق و فلسفه اسلامی است. مقصود حکیم سبزوارى از این تألیف، ایجاد زمینه و دیدگاه عمومى منطقى، فلسفى و عرفانى براى ورود و فهم درس اسفار اربعه ملا صدرا بود. وى با زبردستى و مهارت خاصى موفق به‏ انجام این امر شد. هیچ کتابى پس از تألیف شرح منظومه، تاکنون نتوانسته جایگزین آن از حیث روش و مبانى گردد. این کتاب جلد اول شرح منظومه از ایت الله شهید مطهری ره می باشد.