جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده«ملازمه‌‌ی عقلی وجود و ماهیت»، خودِ آن عبارتی است که ملاصدرا برای تبیین نحوه‌ی رابطه‌ی وجود و ماهیت ایراد کرده است. منظور از ملازمه، ارتباط ضروری و تنگاتنگی است که نه بر اساس اتفاق و نه امکان، میان وجود و ماهیت برقرار است. آن‌چنان‌که خود ملاصدرا به‌تصریح بیان می‌کند، این ملازمه‌ی عقلی با اتحاد وجود و ماهیت تأمین می‌گردد که طی آن وجود، بالذات موجود است و ماهیت، بالعرض وجود متحقق می‌شود.درک این معنا از ملازمه و اتحاد، در درجه‌ی اول منوط به فهم معنای موردنظر ملاصدرا از وجود و ماهیت است. چنان‌که او به همین منظور در فلسفه‌اش به‌طور مفصل به تمایز معنای مصدری وجود و حقیقت عینی وجود می‌پردازد. او همچنین ماهیت را اعتبار و ظهور وجود در ذهن معرفی‌ می‌کند که از جهاتی با اعتبار "من حیث هی هی" ماهیت که در نظریه‌ی عارضیت منظور می‌شود، متفاوت است. در وهله‌ی بعد، در مقام تبیین این ملازمه، نظریات متمایز و متعارضی در تفسیر رابطه‌ی وجود و ماهیت در دیدگاه ملاصدرا، مطرح ‌شده است که بعضاً در مقابل هم قرار می‌گیرند و علاوه بر این هرکدام نیز به نحوی خدشه‌پذیر است. درحالی‌که به نظر می‌رسد، در هرکدام از این نظریات، فقط یک دسته از عبارات ملاصدرا در این موضوع، مستشهد قرارگرفته است و صاحبان این نظریات، در تبیین این رابطه دچار یک‌جانبه نگری و تحویلی نگری شده‌اند. با این حال به نظر می‌رسد که دلالت اتحاد وجودات خاصه با ماهیت، به‌صورت گمشده‌ای در میان این آراء باقی‌مانده است و درنتیجه‌ی این تعارضات، معلوم نمی-شود که بالأخره جایگاه حقیقی ماهیت کجاست؟ از نظر نگارنده اگر فراتر از این تمایزات، به همه‌ی ابعاد و وجوه سخنان ملاصدرا که ناظر به وجود و ماهیت است، نظر کنیم، می‌توان به نظری واحد منتهی ‌شد که درنتیجه‌ی هندسه‌ای هماهنگ از بیانات مختلف ملاصدرا بالضروره بر ما هویدا می‌شود؛ طرحی یکپارچه از مقدمات که دارای ارتباط منطقی و ساختاری هستند و بر محور ثبوت بالوجود ماهیت و صدق حقیقی ماهیت بر وجود، معنای اتحاد حقیقت وجود در مراتب و شئوناتش را قوام می‌بخشند