جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب «الامام رضا علیه السلام بین نصوص الرساله و سلطه الرای و القبیله» اثر استاد "عادل عبد الرحمن البدری" است كه جایگاه امام رضا علیه السلام را در احادیث نبوی و در برابر سیاست حکومت عباسی و دیدگاه قبائل و طوایف آن زمان مورد بررسی قرار می دهد. موضوع ولایتعهدی امام رضا علیه السلام و سیاستی که مامون در این برهه اتخاذ کرده، واکنش این امام همام در برابر این تصمیم خلیفه عباسی و سر انجام شهادت امام رضا علیه السلام از مهم ترین مطالب این کتاب است

اَلْحَیاةُ السّیاسیّة لِلْاِمامِ الرّضا علیه‌السلام کتابی تاریخی-تحلیلی که به دنبال ارائه تحلیلی دقیق درباره زندگی سیاسی امام رضا(ع) و مسئله ولایتعهدی به زبان عربی تالیف سید جعفر مرتضی عاملی. مؤلف در پیشگفتار و مقدمه چاپ دوم، هدف از نوشتن این کتاب را پاسخ به برخی سطحی‌نگران (در زمان تالیف کتاب)‌ به زندگی امام رضا(ع) در مسئله ولایتعهدی بیان می‌کند. وی بر این باور است که تاریخ‌های موجود، تحت تاثیر فرمانرویان یا دیگر شرایط سیاسی و مذهبی از مسیر اصلی خود منحرف شده و حوادث آنگونه که باید، بازگو نشده‌ و بسیار از وقایع سرنوشت ساز مورد کتمان و غفلت قرار گرفته‌اند. از جمله این حوادث ماجرای بیعت‌گیری مامون عباسی برای امام رضا(ع) است. وی در این کتاب به دنبال کشف اسباب حقیقی و واقعیت‌های موجود در این زمینه است. این کتاب در چهار بخش نوشته شده است: - بخش اول: مُمَهِّدات (زمینه‌ها) نویسنده در این بخش به بررسی تاریخ تأسیس حکومت عباسی، شیوه‌های حکومتی و تهدیدات پیش روی آنان می‌پردازد و در ادامه نگاهی به رابطه و مواضع متقابل عباسیان با علویان و همچنین رابطه آنان با مردم می‌اندازد. - بخش دوم: ظروف البیعة و اسبابها (شرایط و علل بیعت) مؤلف در ادامه به معرفی شخصیت، نسب، جایگاه علمی و میزان مقبولیت اجتماعی امام رضا(ع) و مأمون می‌پردازد و سپس به شرایط و اوضاع آن روز حکومت و مجموعه شرایط سیاسی، مذهبی و اجتماعی (که خود به نوعی، زمینه‌ساز این ماجرا بودند، پرداخته و در پایان این بخش دیدگاه‌ها و تحلیل‌های مختلفی پیرامون موضوع مطرح می‌سازد. - بخش سوم: اضواء علی الموقف (پرتوافکنی بر اوضاع) در این بخش مؤلف در صدد دست‌یافتن به حقیقت و واقعیت در مسئله پیشنهاد خلافت و ولایتعهدی به امام رضا(ع) از سوی مأمون است. وی اولاً بر این نکته تأکید می‌کند که در منابع تاریخی، اجماع است که مأمون در ابتدای امر خلافت را به امام پیشنهاد داد ولی امام نپذیرفت و سرانجام پس از تهدید و با اکراه، ولایتعهدی را پذیرفت. نویسنده در ادامه این پرسش‌ها را مطرح می‌سازد که مأمون در واگذاری خلافت تا چه میزان صداقت و جدیت داشت؟ موضع‌گیری امام در مقابل شرایط پیش‌آمده و ترفندهای مأمون چه بود؟ وی در طول بحث یازده موضع را به امام نسبت می‌دهد که خلاف انتظار مأمون بود و به همه برنامه و ترفندهای مأمون نتیجه عکس داد. - بخش چهارم: من خلال الاحداث (از لابلای حوادث) در این بخش مؤلف برخی اقدامات مأمون را به عنوان نقشه‌ای برای رسیدن به هدفی خاص ترسیم کرده و آنها را سوال گونه نقد می‌کند. در ادامه نیز اقوال و ابهامات پیرامون وفات و شهادت امام رضا(ع) را نقد و بررسی نموده و در نهایت به عنوان ضمیمه، تعدادی از اسناد تاریخی مانند نامه فضل بن سهل به امام، سند ولیعهدی، نامه مأمون به عباسیان، نامه عبدالله بن موسی به مأمون، نامه سفیان به هارون و قصیده امیر ابوفراس حمدانی به عبدالله بن موسی را به همراه سند آنها ذکر می‌کند.

یکی از کتب ارزندة حدیثی شیعه کتاب عیون اخبار الرضا(ع) اثر مرحوم شیخ صدوق(ره) است. در این اثر سعی شده تا شیوه های برخورد حضرت ابوالحسن الرضا(ع) در مناظرات از کتاب عیون اخبار الرضا(ع) بیان گردد. این تحقیق از سه بخش تشکیل شده که بخش اول آن شامل دو فصل می شود: فصل اول شرح حال مختصری از زندگانی شیخ صدوق(ره) و نظر علمای اعلام مذهب ما دربارة جلالت قدر او، سال تولد، اساتید، شاگردان و آثار تألیفات ایشان توضیح داده شده است. فصل دوم این بخش به معرفی کتاب عیون اخبار رضا(ع) می پردازد و انگیزه تألیف و نحوة تهیة این کتاب را بیان می کند و نگاهی گذرا به برخی روایات این کتاب از نظر متن و سند دارد. اما بخش دوم نگاه مختصری است به زندگانی حضرت امام ابوالحسن الرضا(ع) و تحولات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی عصر امامت آن حضرت. و هدف از تشکیل جلسات مناظره توسط مأمون. بخش سوم که تحت عنوان شیوه های برخورد حضرت رضا(ع) در مناظرات بیان گشته است مقصود از آن مطرح نمودن شیوه های برخورد و استدلالی حضرت رضا(ع) در مناظرات و نیز در مقابل جریانات و عقاید منحرف فکری آن عصر می شود. این بخش شامل یک مقدمه و سه فصل می شود در مقدمه به توضیح مباحثی در ارتباط با مناظره در زمینه تعریف مناظره، شیوه قرآن در مناظرات، مراحل دعوت و خط مشی قرآنی دعوتگران الهی می پردازند. در فصل اول تحت عنوان شیوه های جدلی در برخورد مستقیم حضرت رضا(ع) در مناظریات و نمونه ای از مناظرات آن حضرت را با علمای ادیان و متکلمین اسلامی که مصداق جدل احسن می باشند را بیان می دارد. در فصل دوم تحت عنوان نمونه هایی از شیوه های استدلالی حضرت رضا(ع) به مناظرات آن جناب با زنادقه و عدم تقیه ایشان را در بیان احکام و عقاید صحیحه بر اساس کتاب و سنت و استفاده ایشان را از ضرب المثل برای تفهیم قرآن بیان می دارد. فصل سوم به شیوه های برخورد غیر مستقیم حضرت رضا(ع) با عقاید انحرافی آن روز جهان اسلام با استناد و علم به کتاب خدا و روایات صحیحه و نیز از طریق تربیت شاگردان در مکتب اهل بیت(ع) می پردازد. در بخش چهارم بررسی واژه حکمت و موعظه در لغت و تفسیر آمده است و ویژگیهای این شیوه را در امر تبلیغ و ترسیم آیه«ادع الی سبیل ربّک بالحکمه و الموعظه الحسنه» را با توجه به سیرة حضرت رضا(ع) در مناظرات بیان می نماید.