جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

انسان در نظام عرفان اسلامی، جایگاه ویژه و برجسته‌ای دارد؛ به طوری‌که او را به‌گونه‌ی ممتازی از دیگر مخلوقات متمایز ساخته است. انسان با برخورداری از جامعیت اسماء الهی، به مثابه آیینۀ تمام نمای آفریدگار جهان هستی است و از این‌رو، او به تنهایی تمامی کمالات اسمائی حق‌تعالی را نشان ‌می‌دهد. موجودات دیگر که از این جامعیت برخوردار نیستند، تنها برخی از این کمالات را بروز و ظهور ‌می‌دهند. از سویی انسان به لحاظ قابلیت وجودی خود و توانایی رسیدن به بالاترین مرتبه، تا آنجا پیش می‌رود که در ملاقات حق، حصه وجودی خود را در او می‌بیند و بدین ترتیب حق آیینه‌ای برای حقیقت او می‌شود. در این ملاقات که در مراتب نهایی فنای سلوکی رخ ‌می‌دهد، همه کثرت‌های افعالی، صفاتی و ذاتی از بین می‌رود و تنها یک ذات و حقیقت (فقط حق) مشهود انسان عارف قرار می‌گیرد و او در این شهود به مقدار قابلیت و ظرفیت وجودی خود، آن ذات را می‌یابد؛ از این‌رو گفته میشود که حق آیینه او می‌شود. از دیگر سو، انسان به لحاظ جامعیت یادشده، دربرگیرندة شیرازه تمامی موجودات است و ازاین روی همانند حق از احدیت برخوردار است؛ این خصوصیت موجب خلافت انسان بر دیگر موجودات است. در خلافت انسان از خدا، یک نسبت دو سویه بین خدا و انسان تعریف میشود و این نسبت، رابطه دیگری را بین انسان و دیگر موجودات به وجود می‌آورد. انسان با عبودیت و اطاعت محض از خدا به جایی می‌رسد که خدا او را جانشین خود بر مخلوقات قرار ‌می‌دهد و آنها از طریق او از فیض خدا برخوردار می‌گردند.