جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

سوره‌های «مدّثّر» و «قیامت» در جز بیست و نهم قرآن کریم قرار دارند و بنابر نظر غالب مفسّران در مکّه نازل شده و موضوع مشترک هر دو بر محور انذار به معاد استوار است. در میان مفسران اختلاف نظرهای بسیاری در مورد تفسیر آیات این دو سوره دیده می‌شود؛ که با رجوع به روایات اهل بیت علیهم السلام که تا عصر حاضر به دست ما رسیده، می‌توان به رفع برخی از این اختلافات و به تفسیر اصحّ آیات دست یافت. امّا آنچه در مواجهه با روایات رخ می‌نماید این است که با وجود تلاشهای بسیاری که از سوی مفسران در تفاسیر روایی صورت گرفته، همچنان روایاتی وجود دارند که در کتب روایی نقل شده امّا در اینگونه تفاسیر روایی ذکر نشده‌‌اند (و این در حالی است که این روایات نقش بسزایی در تفسیر آیات این دو سوره داشته‌اند) و در مورد روایات ذکر شده در تفاسیر نیز تنها به نقل احادیث بدون بحث و بررسی اکتفا شده‌است. لذا گردآوری روایات این دو سوره در این پژوهش نسبت به سایر تفاسیر روایی کامل‌تر انجام شده است که در مجموع 77‌روایت برای سوره مدثر و 48‌روایت برای سوره قیامت به دست آمد. این روایات ذیل آیات دسته بندی و از منظر گونه شناسی و تناسب با مفاد ظاهری آیات بررسی شده‌اند. تنوع گونه‌های این روایات بدین شرح است: «ایضاح لفظی، ایضاح مفهومی، بیان لایه‌های معنایی، بیان مصداق، جری و تطبیق، استناد به قرآن، سبب نزول، پاسخگویی با قرآن، بیان قرائت». بعضی روایات نیز در زمره روایات مرتبط با آیات این دو سوره هستند. در مورد تناسب مفاد روایات با مفهوم ظاهری آیات نیز در مجموع می‌توان گفت روایات این دو سوره اکثراً هم سو و مساوی با مفهوم ظاهری آیه و یا از نوع عموم و خصوص مطلق بوده‌اند و یا به نحوی باطن و مصداق آیه را بیان می‌کردند که آنها نیز مغایرتی با ظاهر آیات نداشتند. همچنین میزان آسیبهای محتوایی و لفظی در مقابل شمار کل روایات بسیار اندک است. تفاوت بیان و ساختار روایات نیز بیانگر این نکته است که ائمه اطهارعلیهم السلام ازفرصت‌های مختلف برای تبیین آیات الهی استفاده می‌کردند. میزان فراوانی حضور معصومان علیهم السلام نیز در این روایات با یکدیگر متفاوت بوده که بیشترین تعداد روایت به ترتیب از قول امام صادق علیه السلام و پیامبر اکرم علیه السلام نقل شده‌اند. در این پژوهش سعی شده ‌است تا تفسیری روایی از سوره‌های «مدّثّر» و «قیامت» بر مبنای میراث برجای مانده از سخنان گرانقدر اهل بیت علیهم السلام فراهم آید.