جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پس از رحلت رسول خدا صلی الله علیه و آله از صحابه و سپس از تابعان، درباره اسباب نزول آیات قرآن، سوال می شد؛ بر این اساس، از آنان گاه اخباری در قالب روایات اسباب نزول گزارش ها شده است. از آنجا که تنها راه اطلاع از اسباب نزول، روایات می باشد و گذشته از اشکالات سندی، برخی از این احادیث، در محتوا و دلالت نیز خالی از اشکال نیستند، و تعارض این روایات با یکدیگر ذیل یک آیه یا سوره نیز، مشکلاتی جدی در بهره گیری از این روایات در فهم آیات ایجاد کرده است. لذا در این نوشتار محقق با روش توصیفی-تحلیلی روایات اسباب نزول جزء 30 قرآن کریم را گردآوری کرده و تمامی روایات این بخش را از هر دو جنبه سند و متن مورد بررسی، نقد و ارزیابی قرار داده است؛ در 37 سوره جزء سی ام قرآن کریم، ذیل 25 سوره، روایت اسباب نزول گزارش شده است که همگی از جهت سند - به جز طریق امام رضا علیه السلام در ذیل سوره لیل و طریق امام صادق علیه السلام ذیل سوره توحید - به دلیل یک یا چند اشکال رجالی و درایه ای از قبیل: ارسال یا انقطاع سند، به جهت حضور راویان ضعیف و مجهول در اسنادشان، عدم استناد روایت به صحابی شاهد نزول؛ غیر قابل قبول می باشند. متن این روایات نیز - به جز روایت امام صادق در ذیل سوره عبس و روایت وهب بن منبه و سعید بن میناء ذیل سوره کافرون- به دلیل یک یا چند اشکال محتوایی مانند: عدم صراحت تعبیر راوی برای بیان سبب نزول، ناسازگاری با سیاق سوره، عدم مطابقت با دیگر آیات قرآن، مخالف بودن با روایات ترتیب نزول، عدم سازگاری با تاریخ قطعی، عدم تأخر نزول آیات با واقعه، همزمان نبودن قصه با نزول آیات، مهم نبودن قصه، ناسازگاری با عصمت و مقام شامخ پیامبر صلی الله علیه و آله، وجود اضطراب و اختلاف روایات ذیل یک سوره، دچار ضعف می باشند و مورد قبول نیست. و می توان گفت اغلب آنان اجتهاد و تطبیق راوی بر آیات قرآن می باشد. لذا روایتی یافت نشد که به جهت سند و متن- هر دو با هم- صحیح باشند.

هماهنگی لفظ و معنی در قرآن، یکی از ابعاد گسترده‌‌ی اعجاز بیانی آن است و بدین معنی است که انتخاب مناسب الفاظ و تعابیر و شیوه‌ی بیان آنها در قرآن، معنای مورد نظر را به بهترین وجه به خواننده القا می‌کند. در این رساله، موضوع مطابقت لفظ و معنی در قرآن، از طریق توجه به بافت کاربرد الفاظ مفرد و مشتقات آن-ها و مطالعه‌ی نقش برخی عوامل ساختاری مانند سبک ادبی خاص و بلاغت، نظم و انسجام، آهنگ و موسیقی آیات قرآن در دلالت الفاظ بر معانی آن، با تحلیل‌های ادبی و زبان شناختی(علم تحلیل‌گفتمان و معنی‌شناسی) بررسی شد.مساله‌ی هماهنگی لفظ و معنی از سه بعد متفاوت بررسی شد که موارد تاثیر بافت بر رابطه‌ی لفظ و معنی، نقش بلاغت در این رابطه و هم‌چنین تاثیر کاربرد اصول زبان‌شناختی انسجام و توازن بر موضوع مطابقت لفظ و معنی را شامل می‌شدند.روش استفاده شده در این پژوهش کتابخانه‌ای است. نمونه-ها از کتاب قرآن انتخاب شدند و با استفاده از داده‌های جمع‌آوری شده از کتب و منابع گوناگون از جمله نرم-افزار "سلسبیل" ، از دو دیدگاه ادبی و زبان‌شناختی توصیف و تحلیل شدند. در این تحلیل‌ها از نظریه‌های مختلف ساختارگرایی سوسور، نقش‌گرایی هالیدی و فرضیه‌ی گرامون در توازن آوایی بهره گرفته شد. نتایج بخش‌های مختلف پژوهش از این قرار است: انتقال معانی دقیق الفاظ در ساختار کلام قرآن تنها در بافت زبانی و در ارتباط الفاظ با یکدیگر انجام می‌گیرد. موسیقی موجود در الفاظ و آیات قرآن با معانی دلالت‌شده از آن‌ها هماهنگ است و بلاغت و زیبایی‌های ظاهری موجود در آیات قرآن علاوه بر تاثیر زیبایی‌شناختی بر مخاطب، در القای معنی مورد نظر از آیات نیز نقش دارد.