جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تناسب لفظ و معنی، یکی از مولفه‌های علم بلاغت و از آرایه‌های بدیعی است که به معنای تناسب الفاظ با معانی مورد نظر متکلم، در بافت- زبانی و موقعیتی- کلام است. این تناسب، شامل تناسب ساختاری، آوایی و معنایی بوده و هدف آن، تأثیر و ارزش ادبی در کلام و در نهایت، انتقال پیام به مخاطبان می‌باشد. از زمان‌های گذشته، خطبه یکی از مهم‌ترین هنرهای بیانی و کلامی به شمار می‌رود که هدف آن تأثیر بر مخاطب و اقناع او می‌باشد و خطیب به منظور موفقیت در خطبه و رسیدن به هدفش که همان اقناع وتأثیر است، همه‌ی تلاشش را به کار می‌گیرد تا نشان دهد به کارگیری زیبایی‌های ادبی در این مسیر تا چه میزان تأثیرگذار است. این پژوهش در نظر دارد تا با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی تناسب لفظ و معنی در خطبه‌های (الغدیر، فدکیه، اشباح، قاصعه) بپردازد تا تأثیر عناصر ادبی و بلاغی و آوایی را در القای بهتر معنا نشان دهد. بنابر مطالعات انجام شده، پیوند و هماهنگی‌ای که بین الفاظ و معانی وجود دارد، ناشی از تناسب ساختاری، آوایی و معنایی بوده و همچنین همخوان‌ها و واکه‌هایی که بیشترین بسامد را در خطبه‌ها داشته‌اند متناسب با مضمون خطبه بوده‌ و بار معنایی حاصل از تکرارشان را در خطبه‌ها مورد تأیید قرار داده‌اند. همچنین انسجام و کاربرد خاص واژگان به ویژگی‌های ظاهری ختم نشده بلکه با کاربرد مجازی و صورت‌های استعاری و کنایی خود، جلوه‌گر معانی تازه‌ای هستند که در راستای اهداف هر خطبه به کار برده شده‌اند. بنابراین، به صراحت می‌توان گفت که همه‌ی تناسب‌ها، ناشی از شگرد واژه‌گزینی ائمه (ع) در شرایط متفاوت سخنرانی برای مخاطبان بوده و با بهره‌مندی از این شگردها توانسته‌اند پیوندی ناگسستنی میان الفاظ و معانی ایجاد نمایند و باعث تثبیت و تحکیم معنی در ذهن مخاطب گردند.