جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

غلوّ به معنای از حد گذرانیدن و مبالغه گویی از مهم‌ترین آفت‌های دینداری است، آفتی که همه‌ی ادیان ابراهیمی کم و بیش به آن مبتلا هستند، در یهودیت غلوّ درباره‌ی شخصیّت عزیر، در مسیحیت غلوّ درباره‌ی حضرت عیسی(ع)، در اهل سنت غلوّ درباره‌ی خلفا و صحابه و در تشیع غلوّ درباره‌ی اهل بیت(ع) همواره وجود داشته است در این پژوهش سعی بر این است که علل گسترش این غلوّ و مبالغه‌گویی‌ها را از دیدگاه متون دینی و برخی متفکران شیعی بررسی شود به همین منظور در ریشه‌یابی علل گسترش غلوّ در جامعه به دلایلی که در قرآن بیان شده است اشاره می‌شود از جمله تکبر و خودبینی(غلوّ شیطان)، قدرت حکومتی و ثروت فراوان(غلوّ فرعون)، معجزات فراوان و مملوس(غلوّ اهل کتاب درباره‌ی خود)، ناآگاهی از کمال مطلق (غلوّ درباره‌ی اشیاء و موجودات) و غلوّ درباره‌ی پیامبران و بزرگان دین به خاطر عدم معرفت به جایگاه این بندگان خدا و همچنین عدم تحلیل درست از معجزات و کرامات ایشان و نیز از دیدگاه کتب روایی دوست داشتن بیش از اندازه‌، نادانی، ارائه تصویر غلط از ائمّه(ع)، اباحی‌گری و همچنین جعل احادیث و تحریف روایات از علل گسترش غلوّ یاد شده است در این پژوهش همچنین به دیدگاه‌های سه تن از متفکران شیعه یعنی مدرّسی طباطبایی، مرتضی مطهری و صالحی نجف‌آبادی درباره‌ی علل گسترش غلوّ اشاره می‌شود.

طرح احیای آثار حکمای ایرانی، ایده‌ای بود که روح آن را هانری کربن در برخی اساتید معاصر دمید. استاد آشتیانی نیز تحت تأثیر همین نگاه به تحقیق در کتب و رسائل بسیاری از حکمای چهار قرن اخیر پرداخت و مجموعهٔ چهارجلدی منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران را تألیف کرد. او علی‌رغم درخواست کربن، مبتنی بر تصحیح و چاپ بی‌کم‌وکاست آثار فیلسوفان شامخ ـ آن‌چنان‌که کربن با کمک سید حسین نصر در گردآوری مجموعه مصنفات شیخ اشراق عمل کرد ـ صِرف چاپ آثار را چندان مفید نمی‌دانست. به باور وی، آرای گذشتگان ضمن تصحیح و چاپ، باید تحلیل، نقد و داوری شود و میزان اهمیت هر متفکر و تأثیر و تأثرات میان فیلسوفان برای خواننده روشن شود. اما نگارنده با تأمل فراوان در این اثر سترگ و مطالب متنوع آن دریافت که غایت آشتیانی از این نقد و نظرها، دست‌کم در مقام عمل، امر دیگری بوده است؛ و آن، مقایسهٔ آثار هر فیلسوف با آرای ملاصدرا است. در این نوشتار نشان داده شده که استاد معاصر، پاره‌ای از نظرات فیلسوفان غیرصدرایی را در آرای ملاصدرا هضم می‌کند و در بیشتر موارد ـ بدون همدلی و توجه لازم به بستر معرفتی متفکران مورد بحث ـ نظرات ایشان را با ذکر دلایلی بر پایهٔ مبانی صدرایی یا حتی بدون دلیل و صرف بیانات شعاری، نقد و جرح می‌کند. ثمرهٔ چنین عملکردی برای بیشتر مخاطبانِ تألیف سترگ آشتیانی، بی‌مبالاتی به آثار متفکران غیرصدرایی و غفلت از سفره‌های رنگارنگ فیلسوفان شیعی چهار سدهٔ اخیر است.