جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در آئين هندو، براي به دست آوردن ديدگاه و يا حكمي، راهي بسيار دشوار را بايد طي كرد؛ زيرا ابتدا بايد به متون مقدس اين آئين، كه خود از كثرت و تنوعي شگرف برخوردارند، مراجعه و سپس، به مكتب هاي فلسفي و مهمي كه در ذيل اين آئين ساخته و پرداخته شده اند، رجوع كرد. سرانجام، رجوع به ديدگاه انديشمندان، مصلحان و افراد تأثيرگذار در اين آئين ضروري است. پس از طي اين مسير، محقق بايد با بيان تنوع ديدگاه موجود در اين آئين، اعلان كند كه يافتة او، به چه دوره از ادوار آئين هندو نظر دارد؛ از كدام متن مقدس به دست آمده؛ چه مكتب فلسفي اي از آن حمايت مي كند و چه افراد شاخصي آن را تأييد مي كنند. به طور قطع اين مسير بسيار دشوار و مطلب به دست آمده نيز فاقد پذيرش همگاني است. اين نوشتار، بر آن است به اجمال، به اين منابع نظر افکند و تحليلي راجع به آنها ارائه دهد.

اين مقاله درصدد بررسي مسئلة خدا و تفسير وجودشناختي او در مكتب «ودانته» مي باشد. اين مكتب، مهم ترين و عميق ترين مكتب فلسفي ـ عرفاني آيين هندو است كه مبتني بر آخرين قسمت هاي «وده ها»، به عنوان مقدس ترين متون آيين هندو تلقي مي شود. گرچه در سرودهاي آغازين وده ها، سخن از ستايش خدايان است، اما در سرودهاي پاياني، خداي يگانه حضور مي يابد و گويي خدايان ديگر، جلوة اين خداي واحد بودند. مكتب ودانته نيز بر آخرين بخش هاي وده ها، كه گرايش به توحيد در آن آشكار است، مبتني شده است. متفكران اين مكتب، تفاسير متعددي در بارة خدا و مسئله وحدت وجود ارائه كرده اند كه مهم ترين اين تفاسير، از سوي شنكره و رامانوجه ارائه شده است. شنكره مكتب «ادويته ودانته»، يعني عدم ثنويت مطلق را پايه گذاري و هرگونه دوگانگي ميان انسان و خدا را نفي كرده، و به وحدت وجود مطلق معتقد شد. در مقابل، رامانوجه عدم ثنويت را تعديل كرد كه به اين ديدگاه، آيين عدم ثنويت تعديل شده يا «وِيْشيْشته دِويته» مي گويند. رامانوجه، تمايز ميان انسان و خدا را پذيرفت و از وحدت وجود مطلق فاصله گرفت. به نظرية رامانوجه، «نظرية وحدت مُكيَّف» مي گويند.

در نگاه نخست، اکثر افراد هنگامی که با نام هند و هندوستان مواجه می شوند، ناخودآگاه در ذهن آنها مسائلی از قبیل خرافات، بت پرستی و مراسم گوناگون و مرتاضان و اموری از این دست تداعی می شود. درحالی که در تاریخ پرفراز و نشیب این سرزمین، با اندیشمندانی مواجه می شویم که در حوزه های منطقی، فلسفی، الهیاتی و عرفانی به تفکر پرداخته و مکاتب گوناگونی را به وجود آورده اند. با بررسی اجمالی، این سرزمین کهن نیز از تفکرات الهیاتی و فلسفی بهره مند بوده، همزمان با اندیشوران یونانی و... برخی، نظریات درخوری عرضه کرده اند، که اساس تفکرات این مکاتب، بر محور وده های چهارگانه شکل گرفته است. البته برخی بر اساس قبول حجیت و مرجعیت وده ها و برخی بر اساس رد این حجیت و مرجعیت. بنابراین، اندیشه ها و آرای فلسفی در هند مبتنی بر متون مقدس بوده و غایت این مکاتب عموماً مبتنی بر مدار دین است. این مقاله، سه مکتب ناستیکه را بررسی می کند.