جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب سر الاسراء فی شرح حدیث المعراج تألیف آیت الله سعادت پرور است که این نوشتار با تحلیل گفتمان بخشی از مقدمه آن، روش سند شناختی وی درباره این حدیث را تحلیل کرده است. هدف از این تحقیق، بررسی الگوی گفتمانی خاص مؤلف در بررسی سند روایت معراج، برای دستیابی به بُعد پنهان این گفتمان است و با رویکردی فراروشی به ارزیابی ابعاد روش شناسانه این کتاب پرداخته می شود. در نهایت، با استفاده از این مورد خاص، الزامات خاص سندکاوی در روایات عرفانی و اخلاقی به عنوان «الگویی عام» به گونه روشمند تبیین می شود. چارچوب نظری این تحقیق، نظریات سه علوم: «اصول استنباط»، «رجال» و «درایةالحدیث» و روش تحقیق آن، تلفیقی از تحلیل گفتمان و روش کتابخانه ای و نوع تحقیق نیز توصیفی تحلیلی براساس موردپژوهی است. نتایج تحلیل گفتمان این متن عبارتند از: کشف زیرساخت های علمی و فنی این کتاب و نیز استفاده مؤلف از گستره ای وسیع تر از شیوه های متعارف در سندکاوی ها، یعنی بررسی های اصولی، درایه ای و رجالی سند حدیث؛ استفاده از سه روش دیگر بر مبنای روش شناسی عقل، کتاب و سنت که عبارتند از: عرضه حدیث بر قرآن کریم، عرضه حدیث بر دیگر روایات و کسب اعتبار حدیث به کمک نظر کارشناسان (حدیث شناسانِ عرفان پژوه و اخلاق پژوه).

دین مبین اسلام، به عنوان آخرین شریعت، نقشه کامل و برنامه جامع حیات انسانی است. ابلاغ آموزه های این دین توسط قرآن، پیامبر و امامان، به گونه ای بوده است که برخلاف شیوه متعارف قانون گزاران، معارف دین را مجموعه ای از متون و گزاره های پراکنده تشکیل داده است. این در حالی است که ائمه علیهم السلام بدان سبب که خود نوری واحدند و علمشان از یک منبع سرچشمه گرفته و کلامشان تبیین گر یک شریعت است، تمام احادیثشان روی به یک سوی ونگاه به یک هدف دارد. انسجام و هماهنگی درونی گزاره های حدیثی از یک سو و پراکندگی و گسیختگی ظاهری متون روایی از سویی دیگر سبب می شود که برای دست یابی به یک نظریه در فرهنگ دینی، گردآوری تمام احادیث وآموزه های پیرامون آن موضوع ضروری گردد. نباید تنها با تمرکز برگروهی از روایات، نظریه ای را به شارع مقدس نسبت داد و حجیت آن را قطعی دانست. بسیاری از خطاها و کاستی های معرفتی بدین سبب پدید آمده اند که از فحص تام در متون نقلی بی بهره بوده اند. خانواده حدیث به عنوان مجموعه احادیث هم محور مهم ترین نقش را در جلوگیری از این آفات معرفتی بر عهده دارد. این پژوهش با تکیه بر مبانی روایی تشکیل خانواده حدیث، به تبیین جایگاه خانواده حدیث در فهم احادیث می پردازد. در این راستا تلاش شده است تا در گام اول، شیوه ای کاربردی برای تشکیل خانواده حدیث ارائه گردد. اساس سیر این شیوه مبتنی برگردآوری تمام احادیث پیرامون یک موضوع و چینش دقیق و منطقی این روایات به همراه کشف روابط میان احادیث و در نهایت سنجش آن هاست. در گام دوم به فواید خانواده حدیث در قالب دست یابی به قرائن و کشف مراد واقعی حدیث پرداخته می شود و روشن می گردد که تشکیل خانواده حدیث این امکان را به وجود می آورد تا احادیث که در اصل ارائه گر یک تصویر بوده اند و به تناسب شرایط ازهم پراکنده شده اند، باردیگر کنارهم قرار گیرند و گویای سیمای واقعی نظر دین در هر حوزه گردند. در آخرین گام کوشش شده است که با ذکر نمونه هایی عینی، کارکردها و ثمرات این روش، در دو سطح کشف مراد واقعی حدیث و دست یابی به لایه های عمیق ترمعنایی در احادیث، به صورتی ملموس نمایش داده شود.

عدالت در اندیشه و سیره امام علی(ع) جایگاهی ویژه دارد به‌گونه‌ای که وی پذیرش حکومت را برای تحقّق عدالت عنوان کرده و هدف اصلی حکومت خویش را برپایی عدالت در مفهوم وسیع آن و در عرصه‌های مختلف مطرح کرده است. پی‌جویی عدالت و تحقّق آن منوط به دریافتی درست از مفهوم عدالت است که این مفهوم‌شناسی بتواند به منزله راهبرد و طرح عملیاتی آن عمل کند. بدین معنا که با عدالت چه چیز روی می‌دهد. تا زمانی که مفهوم عدالت و حوزه‌های عملیاتی آن به روشنی تبیین نشود نمی‌توان عدالتی را پی‌جست و در مقام برپایی آن برآمد. برترین آموزه‌های امام علی(ع) در موضوع عدالت در نهج‌البلاغه انعکاس یافته است که این کتاب در برگیرنده بلیغ‌ترین و پرمحتواترین آموزه‌های امام(ع) است، ولی از آنجا که نهج‌البلاغه گزیده‌ای از آموزهای امام علی(ع) است، به‌منظور دریافت جامع از آموزه‌های وی لازم است نهج‌البلاغه و خانواده حدیث آن، یعنی مجموعه آموزه‌های باقیمانده از آن حضرت در یک موضوع دیده و اهم آن استخراج و بررسی و نتیجه‌گیری شود. مقاله به روش تشکیل خانواده حدیث نهج‌البلاغه در موضوع مفهوم عدالت به توضیح پنج مفهوم یافته شده برای عدالت (قرار دادن و قرار یافتن هر چیز در جای خودش، انصاف و داد، مساوات، رعایت حقوق و رساندن هر ذی‌حقّی به حقّش، اعتدال و میانه‌روی) به‌عنوان راهبرد پی‌جویی و تحقّق عدالت پرداخته است.