جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

سلفیه به صورت یک جریان فکری ـ مذهبی به شیوه ای انتقادی در بین جامعه اهل سنت ظاهر شد، به تدریج رنگ سیاسی به خود گرفت، و در نهایت به یک جریان فکری سیاسی تبدیل گردید. با وجود این، پس از مدتی منازعات فکری و عقیدتی موجب اختلاف میان رهبران و طرفداران این جریان گردید. دسته ای از آن ها به نام «جامیه» در کنار حکومت قرار گرفتند و اطاعت از سلطان را لازم دانستند. دسته دوم «سروریه» نام گرفتند که با تشکیک در تقلیدگرایی و با فردی سازی فتوا زمینه خروج بر سلطان را فراهم کردند. دسته سوم به نام «قطبیه» نسخه بیگانه را برای کشورهای اسلامی نفی کردند و شعار جهادگرایی و حق مجازات سلطانی که رفتار اسلامی نداشته باشد را تبلیغ کردند. و درنهایت، دسته چهارم تشکیک در تقلیدگرایی سروریه و جهادگرایی قطبیه را درهم آمیختند و به نام «القاعده» مبارزه جهانی و افراط گرایی را عملیاتی نمودند. در مقاله حاضر با گزارشی از این جریان های سلفی، چگونگی تحول پدید آمده در جریان سلفیه، از انتقاد تا افراط گرایی، توضیح داده می شود. از دیدگاه حاکم بر مقاله، مهم ترین عامل این تحول، شرایط سیاسی ـ اجتماعی حاکم بر کشورهای اسلامی و فرایندهای حاکم بر مناسبات این کشورها در نظم جدید جهانی است.

«فرقهسازي درونمذهبي» به عنوان پديدهاي منحصربهفرد در جريان سلفية معاصر، اين مكتب را به مناقشات و چالشهاي عميق عقيدتي و كلامي گرفتار كرده است. بدين روي، پيجويي زمينههاي شكلگيري اين خردهفرقهها، ضرورتي اجتنابناپذير در راستاي تحليل حقيقت جريان سلفيه به شمار ميرود.پرسش اساسي پژوهش حاضر، زمينههاي شكلگيري و چگونگي ظهور و بروز اين خردهفرقهها در بطن جريان سلفيه است. در واكاوي اين پديده، شناسايي ماهيت و مؤلفههاي هر يك از اين فرقههاي مورد بحث و تعيين حدود و ثغور و احياناً همپوشاني فكري و عقيدتي خردهفرقههاي مذكور اهميت دارد.به نظر ميرسد جزمانديشي، انحصارطلبي و جمودگرايي ، عدم تحمل آراي مخالفان، تكفيرمحوري و خشونتطلبيِ تاريخي ائمه سلفيه در اين امر نقش مؤثري ايفا نموده است.