جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مشارکت گسترده زنان محجبه در انقلاب اسلامی ایران، ناظران خارجی را بر انگیخت که آن را انقلاب چادرها بنامند. چرایی و چگونگی این مشارکت، از جمله عرصه های مغفول در میان علایق نظری مطالعات انقلاب اسلامی به شمار می رود. مقاله حاضر بر آن است تا با استفاده از امکانات مفهومی روش تحلیل گفتمان این مساله را بکاود. بنابراین سه گفتمان سنتی، مدرنیزاسیون و انقلاب اسلامی، در دو سطح تعاملات درون گفتمانی و بیرون گفتمانی مورد مطالعه قرار می گیرند. فرضیه اصلی این مقاله این است که در سطح درون گفتمانی، گسستگی در مفصل بندی دو گفتمان سنتی و مدرنیزاسیون و اتخاذ استراتژیهای طرد و حذف در قبال دیگری، و در سطح بیرون گفتمانی زمینه ناتوانی آنها در حفظ مخاطبان سابق و جذب مخاطبان جدید در سالهای قبل از انقلاب فراهم گردید. از سوی دیگر ماهیت سنتزی مفصل بندی گفتمان انقلاب اسلامی در سطح درون گفتمانی و اتخاذ استراتژی برخورد نقادانه و ایجابی با دیگری مبتنی بر اقتضائات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی جامعه، معنا و هویت سیاسی و اجتماعی جدیدی برای زن ایرانی رقم زد. این بازتعریف زن به نوبه خود توانست تعداد زیادی از زنان را وارد عرصه مبارزه علیه حکومت وقت نماید که نمادی سنتی یعنی حجاب را به عنوان سمبل مبارزه برگزیده بودند.

هدف این مقاله شناخت جامعه شناسانه مسجد با تکیه بر شناخت گفتمان های مسجد در ایران دوره معاصر است. سوال اصلی ما این است که چگونه می توان مسجد را در بستر جامعه مدرن شناخت؟ برای این منظور به کمک تحلیل گفتمان های مسجد، این نهاد را در بستر اجتماعی، فرهنگی و تاریخی آن قرار می دهیم. از این منظر ما نگرش بیرونی دینی به مسجد داریم و درصدد بررسی مسجد از منظر معارف اسلامی نیستیم. منظور از گفتمان های مسجد نیز مباحث، نظریات و تلقی های مختلف از مسجد است. این گفتمان ها در هر دوره و شرایط تاریخی متناسب شرایط خاص هر دوره شکل گرفته اند؛ و در آرا و آثار محققان، روحانیان، نویسندگان، رسانه های گروهی و مطبوعات منعکس شده است.در این مطالعه چهار گفتمان شامل گفتمان سنتی، گفتمان سکولار، گفتمان ایدئولوژیک - انقلابی، و گفتمان ایدئولوژیک - انتقادی به مثابه گفتمان های غالب مسجد در ایران معرفی و ویژگی های هر کدام جداگانه تحلیل می شوند. سپس با تاکید و تمرکز بر گفتمان ایدئولوژیک انتقادی که مبتنی بر تحقیقات جامعه شناختی است ضمن ارایه نمونه هایی از این تحقیقات، مسایل کنونی مساجد در ایران شناسایی و بررسی شده اند. بخش پایانی، فصل مجموعه رهیافت های روش شناختی برای مطالعه مسجد است.

موضوع مشارکت زنان در عرصه های اجتماعی- سیاسی یکی از موضوعات مهم مطالعات علوم اجتماعی است. این امر زمانی تشدید می شود که بخواهیم این امر را در بستری انقلابی بررسی نماییم. مشارکت گسترده زنان در انقلاب اسلامی ایران، ناظران خارجی را برانگیخت. سوال اصلی مقاله حاضر این است که چگونه گفتمان انقلاب اسلامی برخلاف دو گفتمان پیشین خویش یعنی گفتمان های سنتی و مدرنیزاسیون، باعث جذب و متعاقبا مشارکت سیاسی زنان در عرصه اجتماعی- سیاسی در ایران گردید؟ مقاله حاضر برآن است تا با استفاده از امکانات مفهومی روش تحلیل گفتمان این مساله را بکاود. بنابراین سه گفتمان سنتی، مدرنیزاسیون و انقلاب اسلامی، در دو سطح تعاملات درون گفتمانی و بیرون گفتمانی مورد مطالعه قرار می گیرند. فرضیه اصلی این مقاله این است که در سطح درون گفتمانی، گسستگی در مفصل بندی دو گفتمان سنتی و مدرنیزاسیون و اتخاذ استراتژی های طرد و حذف در قبال دیگری و در سطح بیرون گفتمانی زمینه ناتوانی آن ها در حفظ مخاطبان سابق و جذب مخاطبان جدید در سال های قبل از انقلاب فراهم گردید. از سوی دیگر ماهیت سنتزی مفصل بندی گفتمان انقلاب اسلامی در سطح درون گفتمانی و اتخاذ استراتژی برخورد نقادانه و ایجابی با دیگری مبتنی بر اقتضائات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی جامعه، معنا و هویت سیاسی و اجتماعی جدیدی برای زن ایرانی رقم زد. این بازتعریف زن به نوبه خود توانست تعداد زیادی از زنان را وارد عرصه مبارزه علیه حکومت وقت نماید که نمادی سنتی یعنی حجاب را به عنوان سمبل مبارزه برگزیده بود.