جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این مقاله، شعر «خضر کجاست» سروده تقی پورنامداریان، به لحاظ بینامتنی تحلیل می شود. هدف از این تحقیق علاوه بر تبیین نسبت تصاویر این شعر با شعر کلاسیک، نشان دادن ارتباط عناصر ژانرهای عرفانی، حماسی، غنایی و چگونگی ترکیب آنها در آفرینش شعر عاشقانه معاصر است. واژه «خضر»، دلالت های عرفانی و اسطوره ای را تداعی می کند. با توجه به ویژگی خضر که دستگیر گم شدگان است، انتظار می رود گوینده عبارت «خضر کجاست»، در وادی های سیر و سلوک سرگردان باشد. چنین دلالت هایی در واژگان و عبارت هایی چون «ظلمات»، «آب حیات» و «بیابان شب» نیز دیده می شود. از سوی دیگر با توجه به مضمون شعر، این پرسش مطرح می شود که چگونه اجزای شعر و دلالت های معنایی مختلف آن در کنار یکدیگر قرار گرفته است؟نتایج تحقیق نشان می دهد که این شعر در ژانر غنایی و توصیف معشوق زمینی است، اما نشانه هایی از دیگر ژانرها در آن دیده می شود. راوی شعر همچون قهرمان حماسی، مراحل سختی را برای رسیدن به مقصود پشت سر می گذارد، مثلا از سرزمین تاریکی ها می گذرد. بندهای چهارگانه شعر، تداعی گر چهار فصل سال اند. این فصل ها همچون زمان اساطیری دوری اند و سیر خطی ندارند. همگام با گردش این فصول، فراق و وصال شکل می گیرد.این شعر حاصل تلاقی و تداعی ژانرهای گوناگونی است که از ناخودآگاه شاعر زیسته در آن عوالم فرهنگی، مجال ظهور یافته است. در این مقاله از روش بینامتنی در تحلیل شعر استفاده شده است و با مقایسه و تحلیل عناصر ژانرهای مختلف، نسبت آنها با یکدیگر در ایجاد متنی منسجم و ساختارمند بررسی شده است.

هدف از این پژوهش شناخت ارتباط جنسیت شاعر با گزینش نوع شعر است. پژوهش حاضر با طرح این پرسش شکل گرفت که آیا خلق انواع ادبی با جنسیت شاعر ارتباط دارد؟ در جست و جوی یافتن پاسخ علمی، کوشش شد تا این موضوع از چند زاویه بررسی شود و با تلفیقی از رویکرد روان شناسی جنسیت، نقد فمینیستی، و نقد ادبی رابطه ذهن و متن ادبی مشخص و تفاوت نوع شعر مردانه از شعر زنانه تشخیص داده شود.در این زمینه شاعران حماسی و آثارشان شناسایی و سپس اطلاعاتی از زنان شاعر و اشعار آن ها گردآوری شد. بر اساس این داده ها، در دوره زمانی سده چهارم تا هشتم هجری قمری فقط مردان شعر حماسی سروده اند و بیست زن شاعر این دوره به سرودن این شیوه شعری تمایلی نداشته و نوع غنایی شعر را برگزیده اند. یافته های تحقیق تاثیر دو عامل را در تفاوت این گرایش نشان داد: 1. تاثیر علل درونی و تفاوت جنسی با منشا زیست شناختی، فیزیولوژیک، و روان شناختی؛ 2. تاثیر علل بیرونی، همچون جامعه و سنت های فرهنگی، در مناسبات زن و مرد در جامعه، شیوه رفتار، تجربه فرد، و گزینش نوع خاصی از شعر.

هر متن ترکیبی از ذهنیت، نگرش، باور‌ها، احساسات فردی و جمعی نویسنده را در خود پدیدار می‌سازد. شکل کلام، گزینش واژه‌ها، محتوای اثر و به طور کلی ذهنیت هستی‌شناختی شاعر یا نویسنده می‌تواند بیانگر یک اندیشه سیاسی– اجتماعی، فلسفی و‌ گاه ایدئولوژیک باشد و یا متاثر از این مفاهیم و حتی فارغ از جریان‌های تعهدگرایانه نسبت به اجتماع باشد. شاید بتوان گفت با نگاهی به دوره شعری اغلب شاعران، با توجه به وضعیت اجتماعی، چرخش و تغییری بارز و‌ گاه پنهان در اندیشه و نگاه آن‌ها یافت خواهد شد. اندیشه و نگاه شمس لنگرودی(شاعرمعاصر،1329) مانند بسیاری از شاعران با توجه به گذر زمان دچار تحول و دگرگونی عظیمی شده است. این نگاهِ دگرگون شدهی شاعر نسبت به هستی، انسان، اجتماع از آغاز تا به امروز کاملا مشهود است. در مجموعه اشعار ابتدا شاهد به تصویر کشیدن جهان پریشان و ستیزبا آن و در ‌‌نهایت با پرسشگری مدام و جستجویِ درک دیگری از وجود و هستی با رویکردهای سه گانه، عشق، هستی‌شناختی و لایه‌های طنز قرار خواهیم گرفت. در این پژوهش سعی شده است با نگاهی بر سیر تکاملی نگرش شاعر، فاصلهی رسیدن از شعر سیاسی– اجتماعی به شعر اجتماعی– فلسفی، سپس به شعر تغزلی و بیان تجربه‌های عاطفیِ فردی و چگونگی کیفیت آن، در کنار نگاه هستی‌شناسانهی تازه‌تر و تغییر شیوهی سخن با عنصر طنز پرداخته شود.کلید واژه ها :عشق، هستی شناختی، طنز، درون مایه های شعری، شمس لنگرودی