جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از ميان مباحث معرفت و آگاهی عرفانی، «وحـدت وجـود» بـيش از هـر موضـوعی توجـه عارفان و صوفيان را جلب نموده است. از اولين معتقد به اين انديشه يعنی بايزيـد بـسطامی تـا ديگر صوفيان آثار و جملات و كلامهای گوناگونی مانده كه زبانزد خاص و عام است. بزرگترين احياءگر انديشه وحدت وجودی محيی الدين عربي است كه تصوف را به نـوعی فلسفه تبديل كرد و با عقايد اشاعره و حكمت اسكندريه و افلاطونيان جديد آميخته كرد. پـس از او شاگردانش با شرح آثار وی به ويژه فـصوص الحكـم بـه تبيـين آراء و عقايـد و مـشرب عرفـانی او پرداختنـد و ديگـر شـاعران عـارف همچـون: مولـوی، عراقـی، حـافظ، جـامی، از برجستگان اين تفكر بودند. مولانا شمس مغربی از موحدان و متصوفان پرشوری بـود كـه مـذهبش وحـدت وجـود و مشربش لذت شهود بود. عالم به علم ظاهر و باطن بود و بدون تعلق و وارسته بود كه در ايـن مقاله جلوه های گوناگون وحدت وجود از نگاه او مورد كنكاش قرار گرفته است.

چکیده:شمس مغربی از جمله عارفان نامیدر حیط? ادبیات و عرفان است که بیشترین دلیل اشتهارش تفصیل و ترویج مکتب وحدت وجودی ابن عربی است. منحصر دانستن اندیشه های عرفانی عارفی چون شمس مغربی به موضوعی کلی چون وحدت وجود ناشی از درکی عجولانه و گاه سطحی از دیوان اشعار اوست. استخراج اندیشه های عرفانی مغربی مستلزم بررسی دقیق اشعار او در چهارچوب میزان پایبندی او به اصول و مبانی عرفان است. با بررسی اشعار عارفان? مغربی و انطباق چهارچوب اندیش? عرفانی او با اصول و مبانی چهارگان? عرفان یعنی: 1. وجود واجب غیب الغیوب (توحید، وحدت وجود، وحدت شهود، وحدت در کثرت، کثرت در وحدت، شرک و ...) 2. تعیّن و تجلّی ذات غیب الغیوب (مفهوم تجلی، تجلی وجودی و مراتب آن، تجلی شهودی و اقسام آن، اهداف و ویژگیهای تجلی و... ) 3. حرکت و سلوک (مفهوم حرکت و سلوک، مقدمات پیش از حرکت چون نیاز، اشتیاق، معرفت، انواع حرکت چون حرکت کیفی سالک مانند حرکت از ظاهر به باطن و ...، حرکت ذاتی در چرخ? انا لله و انا الیه راجعون) 4. فنا و بقا (بیخویشی، پاکبازی، قربت، حیرت و ... )، می‌توان گفت که مغربی عارفی موحد است که در سیر و حرکت عرفانی خود با دیدی کل نگر و موحدانه (وحدت وجود)، جمعیت خاطر، درک حضور معشوق و توجه خالص در تجلیات و ظهورات جمال و جلال الهی، تغیّر، حرکت و تحول ذاتی می یابد. مغربی به دلیل ارتقاء دیدش به درک کمال و وحدت و جمال و جلال الهی تقرب یافته و از این طریق صفات دون انسانی خود را به صفات والای معشوق مبدل ساخته است. از منظر فکر و اندیش? شمس مغربی تجلی وجودی و شهودی الهی وسیله ای برای درک عظمت جمال و جلالِ وحدتِ وجود معبود و معشوق سرمدی و آغاز تحول و تغییر درونی سالک برای رسیدن به کمال است. در نتیجه آتش رخسار جلوه‌های الوهی معشوق را از جان و دل تمنّا می کند تا تغیّر، حرکت درونی، بیخویشی، قرب، حیرت، امحاق صفات بشریت ( فنا) و وصال تام به معشوق (بقا) حاصل شود. مهمترین اندیش? عرفانی مغربی رسیدن به نقط? توحید و خاموشی دل سالک از اغیار است که این مهم با تغیّر و تحول درونی سالک (سیر الی الله)، براساس داشتن درک صحیحی از حقیقت تجلیات جمالی و جلالی الهی مقدور خواهد بود.