جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رنگ هاى به کار رفته در آیات قرآن کریم به ترتیب: زرد، سفید، سیاه، سبز و قرمز مى باشد. در این میان رنگ زرد علاوه بر اینکه اولین رنگ ذکر شده در قرآن است داراى خواص منحصر به فردى مى باشد که شنیدنى است و جالب اینکه علم رنگ شناسى نیز براین ویژگى ها که در روایات و تفاسیر به چشم مى خورد صحه مى گذارد، هر چند اگر چنین هم نبود جایگاه قرآنى آن اهمیت خود را از دست نمى داد. رنگ هاى سفید و سیاه نیز که در بسیارى از آیات با هم آمده اند گفتنى هاى بسیار دارند. در این مقاله علاوه بر بیان تفسیرى هریک از آیات مربوط، به ذکر نظریات علمى پیرامون آنها پرداخته شده است.

این نوشتار به اهمیت رنگ از نگاه قرآن می پردازد. نویسنده پس از مقدمه ای راجع به اهمیت رنگ در زندگی، چگونگی نگاه قرآن به انواع رنگ را بررسی کرده و در این راستا نخست از یاد کرد کلی رنگ در تعبیرهای «لون» و «صبغه» سخن می گوند و به راز و رمز مفهومی این دو اشاره می کند، آنگاه به انواع رنگها پرداخته از رنگ سیاه، سفید، زرد، سرخ، سبز به تفصیل بحث می کند.

عنصر رنگ با مقوله هنر، نقاشی، و ادبیات پیوند تنگاتنگی دارد. از طریق رنگ ‌ها، می‌ توان بسیاری از راز و رمزها و اوضاع اجتماعی عصر نویسنده را کشف کرد. رنگ ‌ها در شیوه زندگی، نگرش ‌ها، و حالات روحی ما تاثیر فراوانی دارند و در آیین ملت ‌ها از جایگاه نمادینی برخوردارند. در ادبیات نیز رنگ ‌ها احساسات و نشانه‌ های گوناگونی را القا می ‌کنند.رمان سووشون در ادبیات داستانی ایران از جایگاه خاصی برخوردار است. سووشون نمایان ‌گر اوضاع سیاسی، اجتماعی، و اخلاقی ایرانیان، به ‌ویژه مردم شیراز، در جنگ جهانی دوم است. در حقیقت، این رمان از نمونه ‌های بسیار ارزشمند ادبیات پسااستعماری در ایران است و دنباله واقعی ادبیات عصر بیداری است. ادبیات بیداری در مرحله اول (عصر مشروطه) به ‌مبارزه با استبداد داخلی پرداخت و در مرحله دوم به مبارزه با استعمار خارجی توجه نشان داد. عنصر رنگ در لایه‌ های مختلف اثر با صراحت و تلویح نقش ‌های گوناگونی ایفا می ‌کند. دقت در نوع کاربرد رنگ ‌ها و همچنین معنای قراردادی آنها می‌ تواند مخاطب را در شناخت بیشتر اثر، سنت ‌ها، و اندیشه ‌های حاکم بر ذهن و زبان نویسنده و اجتماع وی یاری کند.دانشور همواره سعی کرده است خود را در برابر تحولات اجتماعی امیدوار نشان دهد و حتی در آخرین سطور رمان سووشون، به کمک نمادها، آشکارا این آرزوی خود را بیان می ‌کند. بر خلاف این تصور نویسنده، کاربرد گسترده رنگ سیاه، که بیشتر القا کننده مرگ و عزاداری است، نشان می ‌دهد که در لایه ‌های پنهان ذهن نویسنده خوش‌ بینی چندانی به تحولات اجتماعی وجود ندارد. به ‌عبارت دیگر، نیروهایی فراتر از خواست و اندیشه نویسنده بر ساختارهای ذهن و زبان وی تسلط دارند که کنترل محتوایی رمان را به ‌دست گرفته ‌اند. در مقاله حاضر، تلاش شده است این فرضیه بر اساس بررسی رنگ سیاه اثبات شود.در رمان سووشون، 2679 بار به عنصر رنگ (دلالت ضمنی و لغوی) توجه شده است که 14 درصد از آن مربوط به رنگ سیاه و 86 درصد شامل دیگر رنگ ‌های اصلی و فرعی است. میزان کاربرد رنگ سیاه در سووشون با 452 بار تکرار در جایگاه اول قرار دارد و اغلب بازگو کننده مفهوم نمادین مرگ و زندگی است.

عنصر رنگ از عناصر ویژه ای است که می توان از طریق شناخت ویژگیها، خاصیتها و تاثیرات آن، از روی بسیاری از رمزها پرده برداری کرد و به رازهای پنهان بسیاری از پدیده ها دست یافت. در شاهنامه فردوسی 4197 بار عنصر رنگ مورد توجه قرار گرفته است. از این تعداد 3267 مورد ازنظر مفهومی نیز بیانگر معنای رنگ است. واژه های رنگی شاهنامه را در 18 دسته می توان جای داد. 67.27 درصد از رنگهای به کار رفته در شاهنامه مربوط به رنگهای بی فام (سیاه، سپید، تاریک، روشن، تیره، درخشان و ابلق) و 32.73 درصد مربوط به رنگ واژه های فامی (سرخ، زرد، سبز، بنفش و…) است. چنانچه به معنای نمادین رنگها توجه شود، پرده از روی بسیاری از رمزهای رنگین شاهنامه و ارزشهای هنری آن برداشته می شود و پیوند این متن حماسی با اسطوره ها و باورهای ملل دیگر آشکارتر می گردد. در این مقاله از میان رنگهای گوناگون شاهنامه، چگونگی استفاده فردوسی از رنگهای سیاه و سپید و ویژگیهای آن در شاهنامه بررسی شده است.