جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نقد محتوایی آثار ادبی در پژوهش های ادبی پارسی چندان رواج و روایی ندارد و بسا که زیبایی ها و جذابیت های بیرونی و موضوعی پژوهنده و خواننده را آن چنان درگیر می کند که به درستی و نادرستی نگاشته ها کمتر توجه می نماید. یکی از متون معتبر نثر فارسی که از منابع اصلی پژوهشگران درباره شخصیت جلال الدین مولوی و خاندان و یارانش می باشد، کتاب مناقب العارفین نگاشته شمس افلاکی است. این کتاب با شیوه ای مریدانه و مخلصانه نگاشته شده و اشتباهات و تضادهای بسیار دارد. از گذشتگان با بیاناتی غیر واقع، اسطوره می سازد و از معاصران با شیفتگی بسیار شخصیت های فرا واقعی جلوه می دهد که با نگاشته های خودش هم - اگر دقیق بررسی شود - تطبیق نمی کند. در این جستار احوال یکی از گذشتگان (بهاء ولد) پدر مولوی و یکی از معاصران او (امیر عارف، نوه مولوی) بررسی می شود.

امروزه گسترش جریان های تندرو مذهبی و بنیادگرا در جهان به عنوان مسئله اساسی دولت های جهان تبدیل شده است. انواع بنیادگرایی در مذاهب و ادیان مختلف وجود دارد که در اینجا بنیاد گرایی اسلامی مدنظر است. در فرهنگ لغات سیاسی آکسفورد، از بنیادگرایی اسلامی برای توصیف هر حرکتی که خواهان اجرای کامل و بی چون و چرای آموزه های قرآن و شریعت باشد استفاده شده که این امر با توجه به وضعیت سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی کشورهای مختلف توامان با تعصبات شدید فرقه ای و حرکت های خشونت آمیز شده است. بدون تردید یکی از متغیرهای موثر در سیاست های امنیتی هر کشور تهدیدها و فرصت های بوجود آمده از ناحیه همسایگان آن کشور است. در این بین فوری ترین تهدیدات و خطرات همواره از ناحیه همسایگان برای کشورها متصور می باشد که بر رفتار سیاسی، استراتژی ها، منافع و اهداف ملی، امنیت ملی، تمامیت ارضی، بقا و موجودیت کشورها اثر می گذارد. که از میان کشور پاکستان در این مقاله بررسی می شود.

دانش حدیث یکی از مهمترین مسائل دینی در میان عالمان اهل سنت است؛ چگونگی بهره‌برداری از این دانش و نوع نگاه به آن از اهمیت زیادی برخوردار می‌باشد. برهمین اساس جریان¬های مختلفی حول محورِ این دانش پدید آمده است: چون جریان¬های «قرآنیون»، «اهلِ¬حدیث»، «سلفیه»، و نیز جریان «منتقدان¬حدیث» از جمله جریانهای اصلی نام¬بردنی در این زمینه است. در مقاله¬ی حاضر، تلاش شده است ابتدا به برخی از شاخصه¬ها و ویژگی¬های برجسته¬ی هریک از این سه جریان اشاره نماید و سپس جریان منتقدان حدیث با محوریت مبانی فکری، آراء و نظریات «محمود ابوریه»، یکی از چره¬های شاخص این جریان بررسی و نقد شده است. برخی از مبانی حدیثی ابوریه عبارت است از: عدم مخالفت با قرآن، عدم موافقت باسنت، عدم موافقت با آنچه علم آن را ثابت کرده است، عدم مخالفت با عقل. ابوریه در بارۀ مسائل مختلفی مرتبط با دانش¬حدیث، از جمله: منع نگارش و کتابت حدیث در دو قرن اول هجری، کثرت جعل و وضع، تأکید بر نقدمحتوایی جهت بازشناسی احادیث سره از ناسره، عدم حجیت خبر واحد در عقاید، وجود نقل به¬معنا در احادیث، تفاوت میان سنّت گفتاری و رفتاری، و... اظهارنظر نموده است. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و ابزاری؟؟؟ و کتابخانه‌‌ای مباحث را پیگیری و به سؤالات و ابهاماتی در این زمینه پاسخ داده است

نقد و بررسی کتاب تاریخ قرآن آیت ا.. معرفت در دو بخش اصلی صورت گرفتهاست. در بخش اولبه عنوان بررسی غیر مستقل، نحوه عرضه تعریف و تعداد و ترتیب موضوعات اصلی تاریخ قرآن مورد بررسی قرار گرفته است این موضوعات به ترتیبعبارتند از: تاریخ ارتباط، تاریخ انتقال، تاریخ حفظ و نگه داری، تاریخ سازماندهی، تاریخ کیفیت تلفظ و تأثیر لهجه‌ها، تاریخ اصلاح شیوه نگارش، تاریخ ترجمه. در بخش دومهر یک از هفت موضوع اصلی به طور مستقل و جداگانه موردنقد و بررسی واقع شدهاست. روندنقد و بررسی‌ها در آغاز با عرضه سیر منطقی و طبیعی مباحث به عنوان اطلاعات مقدماتی شروع شده سپس ضمن تبییننظرات و دیدگاه های مولفادامه یافته و با ارزیابینظرات عرضه شده ، پایان یافته است .

علی بن ابراهیم قمی، از برجسته‌ترین محدثان شیعی است که روایات فراوانی‌ از ایشان در کتب معتبر شیعه نقل شده است. کتاب تفسیری‌ نیز به ایشان منتسب شده که هم اکنون موجود است، ولی به علت آمیختگی مطالب صحیح و ناصحیح در آن، عده‌ای در انتساب آن به این عالم بزرگ تردید کرده‌اند. در بررسی آسیب‌های موجود در تفسیر منسوب به علی بن ابراهیم قمی، روایات و مطالب ناهمگون، سست و خرافی به چشم می‌خورد که اعتبار آن را مخدوش کرده و لزوم پالایش آن را برجسته‌تر ساخته است. در این مقاله، با برشمردن مهم‌ترین آسیب‌های محتوایی تفسیر القمی، آنها را در نُه بخش، نقد و بررسی کرده‌ایم: شائبه تحریف قرآن کریم، عدم تناسب برخی روایات با سیاق آیات، تعارض روایات تفسیر القمی با باورهای قطعی امامیه و هم‌چنین راه‌یابی اسرائیلیات در آن و طرح مسائل وهن آلود نسبت به ساحت انبیای الهی از جمله ایرادهای محتوایی این تفسیر است که با طعن و انکار علما و صاحب‌نظران مواجه شده است. هم‌چنین، در لا به ‌لای تفسیر القمی، مطالبی نامعقول و غلوآمیز و یا متعارض با مسلّمات علمی به چشم می‌خورد. در این پژوهش، همه این آسیب‌های محتوایی، با ذکر مثال‌های روشن و با بهره‌گیری‌ از منابع متقن، نقد شده است.

قرآن یکی از معیارهای نقد حدیث شناخته می شود. در نقد قرآن محور، مدلول قرآن اصل است و مدلول حدیث فرع. مدلول حدیث با مدلول قرآن ارزیابی می شود. اگر انطباق داشت آن حدیث پذیرفتنی است و اگر انطباق نداشت پذیرفتنی نیست. در لسان روایات عرض، دو گونه ارتباط یاد شده، غالباً با عنوان موافقت و عدم موافقت و مخالفت آمده است. دلیل و ضرورت بایستگی نقد «کتاب محور» حدیث، روایات موسوم به عرض و تفاوت های ماهوی قرآن و حدیث است. به دیگر عبارت دلایل نقد کتاب محور حدیث بعضاً تعبدی و بعضاً اجتهادی است. این دو دسته دلیل را می توان تحت عنوان دلیل نقلی و غیر نقلی یاد کرد. موضوع این نوشتار دلیل غیر نقلی نقد «کتاب محور» است که در آن تلاش شده، وجوه مختلف این دلیل کاوش و نقادی گردد.

ظهور قرآن کریم در شبه جزیره‌ی عربستان نه تنها بر رفتار و کردار مردم عرب تاثیر شگرفی داشت که حتی بارزترین ویژگی اعراب یعنی نظم و نثر آن‌ها را تحت الشعاع خود قرار داد. زبان و بیان معجزه گر قرآن حتی بر رسول گرامی اسلام(ص) و اولیای دین اثر گذارد و در سبک به کارگیری اسلوب‌ها و نمادها طرحی نو افکند. کتاب «اللغه العربیه فی رحاب القرآن الکریم» به قلم دکتر عبدالعال سالم مکرم، نویسنده پرآوازه معاصر عرب در فصل‌های هفتگانه، خواننده را با تاثیر شگفت قرآنبر زندگی دینی، اجتماعی، سیاسی و به ویژه بر علوم و معارف آشنا می‌سازد. نویسنده در فصل اول با عنوان قرآن و زبان به تأثیر شگرف قرآن بر پیشرفت لفظ و معنای زبان عربی می پردازد. فصل دوم با عنوان قرآن و علم به تأثیر قرآن بر علوم اسلامی مانند قرائت، تفسیر، اصول فقه، فقه و... اختصاص یافته است. فصل سوم که به قرآن و علوم مادی نامبردار است به دعوت قرآن به اندیشه در آفرینش و اشاره‌های قرآن کریم به علوم طبیعی می‌پردازد. فصل چهارم که پیشرفت زبان عربی طی نهضت علمی نام دارد، به جهات گوناگون پیشرفت علمی این زبان بعد از فتوحات اشاره کرده است. نویسنده انعطاف پذیری در بیان و معنا، تحول صوتی، اجتماعی و عقلی و ابتکار اصطلاحات جدید در ساخت زبان عربی را به عنوان نشانه‌های این پیشرفت بیان کرده است. جنبش زبان و اثر آن در نهضت علمی فصل پنجم این کتاب است. حفظ زبان عربی با نقطه گذاری و اعراب گذاری، بیان واژه‌های غریب زبان عربی و قرآن و حدیث، جمع زبان عربی در لغت نامه‌ها وحفظ آن از تلفظ اشتباه از مباحث این فصل است. تاثیر کلمات عجمی در زبان عربی، کلمات معرب شعر جاهلی و قرآن و دیدگاه دانشمندان در این باره در فصل ششم آمده است. فصل هفتم با عنوان انتشار زبان عربی در جهان به روند انتشار این زبان در مصر،آفریقا،ایران، اروپا و جهان اسلام معاصر، مشکلات فراروی گسترش زبان عربی و راهکارهای برون رفت از آن می‌پردازد. در این پژوهش علاوه بر ترجمه نقدهایی نیز آمده است که بیشتر ناظر به مواردی است که با آرا و مبانی شیعه ناسازگار است.

پذیرفتن پیشنهاد نگارش نقدی بر کتابی آموزشی چندان موجه نیست؛ زیرا کتابی که با اسلوب آموزشی و توصیفی، و نه تحلیلی، نگاشته شده باشد، کارویژه­ای خاص خود دارد و نقد آن را دشوار خواهد کرد. نکتۀ دوم در دشواری نقد کتاب «شاخصه­های عرفان ناب شیعی»، ساختار شفاهی آن است که طبیعتاً خالی از دقایق متون پژوهشی خواهد بود. به‌هر‌تقدیر، طی مطالعۀ کتاب، نکاتی مثبت و منفی به ذهن این حقیر رسید که آن‌ها را در محورهایی کوتاه ارائه کرده‌ام.

نوشتار حاضر نقدی است دربارۀ کتاب فلسفۀ آلمانی (1760-1860): میراث ایدئالیسم، اثر تری پینکارد که به‌تازگی توسط ندا قطرویی به فارسی ترجمه و به همت انتشارات ققنوس منتشر شده است. لذا این نوشتار شامل سه بخش است: نخست، دربارۀ خود تری پینکارد و رویکرد هگل‌پژوهی وی؛ دوم، دربارۀ محتوای کتاب، فصول و مسئلۀ آن؛ و سوم، دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب.

مقالۀ نقد و بررسی کتاب تاریخ تصوف (1) به بررسی محتوای این کتاب می‌پردازد. این کتاب برای دانشجویان رشتۀ ادیان و عرفان و رشته‌های مرتبط با تصوف و عرفان تالیف شده است و در بردارندۀ اطلاعات مفید و موسعی است. اما این که کتاب تا چه حد توانسته نیازهای مخاطبان را برآورده نماید! موضوع بررسی این مقاله است. این اثر از دو زاویه محتوایی و شکلی مورد بررسی واقع شده است. به لحاظ محتوایی، خروج موضوعی از مباحث و تطویل بیش از حد در نگارش پاره‌ای مطالب فاقد اهمیت و عدم رعایت نگرش تاریخی و پرداختن به مباحث کلامی و اهتمام به رویکرد فلسفی در نگارش کتاب تاریخ تصوف از نکات قابل انتقاد آن است. از منظر شکلی پاره‌ای ایرادهای نگارشی در آن مشاهده می‌شود