جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

برخی از محققان، مطهر بن طاهر مقدسی (د. پس از 355 هـ) مولف کتاب البدء و التاریخ را «خردگرا» و «معتزلی» دانسته اند و برآن اند که البدء کتابی است تاریخی - فلسفی، زیرا نمونه های خردگرایی در این کتاب از نظر ظاهری و کمی قابل توجه است؛ به علاوه مقدسی از واژه «عقل» در استدلال های کلامی چون اثبات مباحث نبوت و شریعت و در تحلیل مضامین اخبار تاریخی فراوان استفاده کرده و هر جا که مناسب دیده، به آراء فلاسفه یونانی و بزرگان خردگرای معتزله استشهاد کرده است. در این مقاله، پس از بررسی مباحث معرفت شناسی، فلسفی و روش نقد اخبار او در کتاب مزبور، این پرسش را مطرح می سازد که خردگرایی و استدلال های عقلانی مقدسی چه جایگاهی در نقد گزارش ها و اخبار تاریخی کتاب دارد؟ سرانجام، بدین پاسخ دست یافته که مقدسی برخلاف پندار عموم محققان پیوسته میان دو جریان عقل گرایان و نص گرایان در تردید و تردد است؛ از این رو، به رغم تاکیدهای مکرر بر عقل گرایی گزارش های تاریخی وی تفاوت بایسته ای با دیگر نوشته های روایی - تاریخی هم عصر خود ندارد.